Aanvulling MAU-voortgangsrapportage Meerjarige Aanvullende Uitkering (MAU) Gemeente Enschede (25 juni 2014, kenmerk1400172913) Ter attentie van Toetsingscommissie WWB Auteur Gemeente Enschede Contactpersoon H. Grooten [email protected] Datum 24 augustus 2014 Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 1 0. Inleiding De gemeente Enschede heeft op 25 juni 2014 de voortgangsrapportage MAU aangeboden aan het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Zoals vastgelegd in de beschikking bevat deze rapportage de verantwoording over de periode januari – december 2013. De Toetsingscommissie (hierna: TC) heeft respectievelijk op 4 en 13 augustus 2014 schriftelijk (conceptreactie) en mondeling (gesprek heren Schoneveld en Romp) een eerste reactie gegeven op deze voortgangsrapportage. Uit beide reacties is duidelijk geworden dat de TC behoefte heeft aan inzicht in de huidige en toekomstige aanpak van de gemeente Enschede, voor dit jaar en 2015. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de gewijzigde financiële en sociaal economische context en toepassing van de PDCA-cyclus. In goed onderling overleg is met het Ministerie afgesproken dat de gemeente Enschede op korte termijn met een schriftelijke aanvulling zou komen. Vandaar dit document. De TC zal haar eindonderzoek en bijbehorende rapportage baseren op de voortgangsrapportage en dit aanvullende document. Bij het overleggen van dit document maakt de gemeente Enschede graag drie opmerkingen vooraf: 1. Zowel op politiek niveau als bij de bevolking heeft het huidige ontwikkelplan tot weerstanden geleid (zie bijlage: krantenartikel TC Tubantia). De gemeenteraad heeft indertijd ingestemd met dit plan en de bijbehorende maatregelen, die passen binnen de grenzen van een streng en rechtvaardig beleid. De gemeente erkent dat aanvullende, nieuwe maatregelen denkbaar zijn, maar wil ervoor waken door de ‘sociale ondergrens’ te zakken. Het College van B&W zal om deze reden bij verdergaande (cumulatie van) maatregelen waar nodig vooraf in overleg treden met de bewindslieden van het Ministerie van SZW. 2. Het werkloosheidspercentage in Enschede is 18,5 %. Voor heel Twente is het percentage 12,2% terwijl het landelijk percentage met 8,4% weer een stuk lager ligt. De gemeente is van oordeel dat de omvang van deze werkloosheid (mede) het gevolg is van exogene factoren waar de gemeente slechts een beperkte invloed op heeft. Om deze reden is dan ook bezwaar aangetekend tegen de MAU-beschikking. 3. Nieuwe tegenvallers als een veel lagere BUIG (Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten) vallen buiten het bestaande ontwikkelplan dat onder verantwoordelijkheid van de gemeente valt en dat op 23 december 2013 is goedgekeurd door de staatssecretaris van SZW. De gemeente is gehouden aan de doelen en resultaten die in het ontwikkelplan staan genoemd en is van mening dat nieuwe tegenvallers niet automatisch tot nieuwe maatregelen mogen leiden die buiten de scope van het ontwikkelplan vallen. Eerst dienen nieuwe afwegingen te worden gemaakt en die zijn niet alleen van technische aard. Er dienen duidelijk ook economische en sociaal-maatschappelijke afwegingen te worden Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 2 meegenomen in zo’n besluitvoering. De gemeente Enschede spreekt alvast de hoop uit dat in het nieuwe verdeelmodel dat binnenkort wordt geïntroduceerd, rekening wordt gehouden met de specifieke situatie die zich in Enschede voordoet. Deze aanvulling op de MAU-voortgangsrapportage is als volgt opgebouwd: • (1) Een beschrijving van de gewijzigde financiële en sociaal economische kaders van de MAU sinds 1 januari 2014. • (2) Het toepassen van de PDCA-cyclus in 2014 met een beschrijving van de wijze waarop MAU-maatregelen op basis van het ontwikkelplan worden uitgevoerd. • (3) Een beschrijving van aanvullende maatregelen die mogelijk en denkbaar zijn om het tekort verder te verkleinen. • (4) Een korte analyse van het economisch beleid van de gemeente Enschede en de mogelijkheden tot aanscherping dan wel intensivering. • (5) Tot slot worden de politieke en bestuurlijke consequenties van bovenstaande maatregelen in kaart gebracht. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 3 1. Gewijzigde financiële en sociaal-economische kaders MAU sinds 1 januari 2014 1. Beschrijving bijstellingen budget BUIG in 2014 In april 2014 heeft Divosa bekendgemaakt dat gemeenten dit jaar naar verwachting te maken krijgen met een verlaging van het BUIG-budget met 8% ten opzichte van de eerste voorlopige raming die in september 2013 werd gegeven. Het ministerie van SZW heeft dit vervolgens beaamd. Op 4 juli 2014 volgde een nieuwe bekendmaking dat het BUIG-budget nog verder zal dalen, met die kanttekening dat het definitieve budget pas in september 2014 wordt vastgesteld. Afhankelijk van de economische ontwikkeling kan het budget wijzigen. 2. Ontwikkelingen arbeidsmarkt in Twente en Enschede: het aanbod van arbeid Uit de meest recente arbeidsmarktmonitor Twente (juni 2014) blijkt dat de werkloosheid in Enschede in de afgelopen twaalf maanden met 1.057 personen is gestegen tot 18,5% van de beroepsbevolking. Dit is een stijging van 9,2% in vergelijking met een jaar eerder. Voor heel Twente is de werkloosheid in deze zelfde periode gestegen met 6.189 personen tot 12,2% van de beroepsbevolking, een stijging van 22,1% in vergelijking tot dezelfde periode vorig jaar. Beide percentages liggen fors hoger dan het landelijke percentage van 8,4% werkloosheid dat in juni 2014 werd gemeten. Het hoge werkloosheidspercentage van Enschede maakt duidelijk dat de problemen op de arbeidsmarkt te groot zijn geworden om op lokaal niveau te kunnen worden opgelost. CBS-gegevens over het aantal mensen in de WWB, laten zien dat het aantal mensen dat in Enschede en Twente in de WWB zit, de afgelopen twaalf maanden blijft toenemen. De stijging in Twente is overigens in lijn met het landelijk beeld (grafiek 1). Tabel 1: Ontwikkeling WWB Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 4 De gemeente Enschede verwacht dat het bijstandsvolume over 2014 blijft stijgen ten opzichte van 2013. Deze verwachting is gebaseerd op: • De feitelijke groei van het bijstandsvolume in de eerste helft van 2014; zowel in Enschede als in Twente. • De nog steeds zeer ontspannen arbeidsmarkt: weinig vacatures en veel arbeidsaanbod. • Het feit dat de arbeidsmarkt vooralsnog geen tekenen van echt herstel vertoont. Het CPB gaat in zijn tussenraming (14 augustus 2014) nog uit van lichte stijging van de werkloosheid met een half procent in 2014. • Het feit dat er op dit moment eigenlijk (nog) geen verwachting voor volgend jaar kan worden gemaakt. De prognose van het CPB is dat de werkloosheid in 2015 met een half procent daalt. 3. Werkgelegenheidsontwikkeling in Twente en Enschede: de vraag naar arbeid De werkgelegenheid in Twente is de afgelopen drie jaar gekrompen met ruim zesduizend arbeidsplaatsen. Van deze krimp neemt Enschede er 1000 voor haar rekening. De negatieve dan wel geringe (voorspelde) groei van de werkgelegenheid draagt vanzelfsprekend niet bij aan de kansen voor werkzoekenden in de regio om een baan te vinden. In de optiek van de gemeente Enschede dient de focus de komende jaren dan ook volledig te liggen op het creëren van extra werkgelegenheid. In de bijlage zijn drie scenario’s opgenomen die een beschrijving geven van de werkgelegenheidsontwikkeling zoals die mag worden verwacht in Enschede en Twente om de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Enschede en Twente te stimuleren. De betrokken beleidsmakers hebben zich hierbij gebaseerd op de arbeidsmarkprognose 2014-2015 van het UWV en de verwachtingen van het CPB voor de jaren 2016 – 2018. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 5 Hieronder bespreken we het scenario dat het meest reëel lijkt voor Enschede en Twente. In onderstaand tabel zijn de cijfers van dat scenario opgenomen. Verwachte groei Enschede midden scenario 2013 2014 2015 2016 2017 2018 0,7% -0,0% 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% 80.890 80.324 80.324 80.565 80.807 81.049 -666 0 241 242 242 285.090 285.090 285.94 286.80 287.66 -2010 0 855 858 860 Enschede groei in aantallen Twente midden scenario Twente groei in aantallen 287.100 Tabel 2: verwachte groei werkgelegenheid in Twente op basis van landelijke prognoses Wanneer de voorspelde economische ontwikkelingen in de tabel worden vergeleken met de grote aantallen werkzoekenden in WW, WWB en de Wajong dan kan men niet anders dan concluderen dat het realiseren van een autonome daling in de WWB een bijzonder grote opgave wordt. Extra inspanningen om banengroei te bevorderen zijn hoe dan ook noodzakelijk. Zeker nu ook bekend is geworden dat de ontwikkeling van de burgerluchthaven Twente niet doorgaat. 4. Toelichten stoppen ontwikkeling Luchthaven: 2.000 banen komen er niet Zeer recent is het besluit genomen af te zien van de commerciële ontwikkeling van de burgerluchthaven Twente. De gemeente Enschede en de provincie Overijssel zagen zich hiertoe gedwongen omdat de Europese Commissie op korte termijn geen uitsluitsel kon bieden over een ingediend verzoek tot staatssteun. Duidelijkheid over de toekenning van deze financiële steun was nodig om eind 2014 te kunnen starten met de ontwikkeling van commerciële burgerluchtvaart. Het besluit om dit project voorlopig stil te leggen betekent een gevoelige klap voor de economie van Twente. De luchthaven en alle bedrijvigheid eromheen, zou naar verwachting zorgen voor ruim 2.000 nieuwe banen. 5. Ontwikkeling WWB in Enschede in 3 scenario’s De geringe ontwikkeling van de werkgelegenheid, alsook het wegvallen van kansrijke projecten zoals de ontwikkeling van burgerluchthaven Twente, bemoeilijken de kansen voor Enschede om het aantal bijstandsuitkeringen structureel omlaag te brengen. Aan de hand van de drie eerder geschetste scenario’s voor de ontwikkeling van de werkgelegenheid, wordt in onderstaand tabel berekend wat de financiële effecten zijn van de aangekondigde verlaging van het BUIG-budget, alsook wat de effecten daarvan zullen zijn op de hoogte van het aantal bijstandsuitkeringen. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 6 Tabel 3: Scenario’s Op basis van de cijfers van het CPB over de werkgelegenheid, acht de gemeente Enschede scenario 1 het meest reëel voor de stad. Zelfs bij een lichte banengroei, zoals in scenario 2, blijft er sprake van een aanzienlijk tekort. Dit geldt ook wanneer de geraamde opbrengsten uit het ontwikkelplan volledig worden gerealiseerd en alle vrijkomende banen bovendien worden ingevuld door werkzoekenden met een WWB-uitkering. De werkelijkheid is weerbarstig: Enschede staat feitelijk voor een onmogelijke opgave. Op basis van de bovenstaande scenario’s valt te concluderen dat de aan Enschede opgelegde taakstelling (uit de MAU-beschikking) om het tekort in 2015 te reduceren tot € 1,3 miljoen, een bijna niet te realiseren opgave is. Dit neemt uiteraard niet weg dat de gemeente Enschede er op dit moment alles aan doet om het tekort terug te dringen. In de volgende paragrafen wordt dieper ingegaan op: - Alle maatregelen die reeds zijn genomen en de gerealiseerde en te verwachten opbrengsten. - Aanvullende maatregelen die momenteel al worden voorbereid. - Maatregelen die (moeten) worden genomen ter versterking van de economische kracht van Twente en Enschede. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 7 2. Uitvoering MAU-maatregelen vanuit ontwikkelplan sinds 1 januari 2014 In het Ontwikkelplan MAU 2013-2015 van de gemeente Enschede zijn twaalf maatregelen opgenomen op het gebied van handhaving, het beperken van de instroom en het bevorderen van de uitstroom. Onderstaand tabel brengt de financiële effecten van deze maatregelen in kaart over de periode 2013-2015. effect maatregelen 2013 2014 2015 instroombeperking - 629.000 1.850.000 uitstroombevordering - 1.319.000 3.450.977 handhaving - 310.000 675.000 Totaal 0 2.258.000 5.975.977 Tabel 4: Financiële effecten periode 2013-2015 In hoofdstuk 7 van de Voortgangsrapportage MAU die op 25 juni 2014 aan het Ministerie is aangeboden, is uitgebreid ingegaan op de sturing en monitoring in het kader van de PDCA-cyclus. Hiertoe is een dashboard ontwikkeld waarin de uitvoering van het Ontwikkelplan nauwkeuring gevolgd kan worden. Hieronder wordt nader ingegaan op de concrete werking van het dashboard als instrument in de PDCA-cyclus. Het zogeheten ‘Dashboard MAU’ maakt het de gemeente mogelijk om per maand te kunnen monitoren wat in de dagelijkse praktijk het effect is van de twaalf maatregelen uit het Ontwikkelplan. Het dashboard (zie bijlage 1) biedt inzicht op basis van de volgende informatie: • Korte omschrijving van de maatregel uit het Ontwikkelplan; • De nulmeting (vergelijking op basis van 2013); • De realisatiecijfers tot en met de peildatum; • De prognose; • De doelstelling uit het Ontwikkelplan; • De nog te realiseren bedragen (prognose minus doelstelling); • De periode van de meting van de maatregel. Dit overzicht is gebaseerd op gegevens uit de periode van 1 januari 2014 tot en met 30 juni 2014. De eerste regel bevat de doelstelling voor het totale tekort op de BUIG. De gemeente heeft zich ten doel gesteld uit te komen op een tekort van € 4,75 miljoen euro in 2014. Dit is 5% van het voorlopig budget van 94,95 miljoen euro (september 2013). Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 8 Naast de sturingsinformatie die het dashboard biedt om de voortgang van het Ontwikkelplan te monitoren, is de gemeente Enschede op tal van andere manieren actief met beleid dat bijdraagt aan het verder terugdringen van het tekort. Het gaat hierbij onder meer om voorlichting op scholen, maar ook om Social Return On Investment. Hieronder volgt een toelichting op de werking van de diverse maatregelen uit het Ontwikkelplan. Deze zijn, voor een helder overzicht, ingedeeld naar instroombeperking, het bevorderen van de uitstroom en handhaving. Instroombeperking • WW-maatregel Iedere WW’er die in Enschede woont ontvangt twee maanden voor het einde van zijn maximale uitkeringsduur een uitnodiging voor een informatiebijeenkomst over de WWB en alle geldende rechten en plichten. Maandelijks komen ongeveer 40 mensen op deze bijeenkomsten af. Per bijeenkomst gaan zo’n 25 mensen actief in op het aanbod van de gemeente om begeleid te worden. Zij krijgen onder meer hulp bij het opstellen van een professioneel CV en het leren omgaan met hun werkmap op Werk.nl van het UWV. Ook krijgen ze professionele begeleiding bij het vinden van goede sites voor werkzoekenden op internet. Het percentage WW’ers dat doorstroomt naar de WWB is in gedaald van 19% naar 15,8% (juni 2014). Met deze maatregel ligt de gemeente momenteel voor op de prognose uit het Ontwikkelplan voor 2014. • Zoektijd 27 jaar en ouder Vanaf 1 januari 2014 geldt de zoektijd-regeling voor mensen van 27 jaar en ouder. De uitvoering vindt plaats binnen de wettelijke kaders. Waar nodig worden voorschotten verstrekt. Bij de beoordeling van aanvragen wordt rekening gehouden met de resultaten die iemand tijdens zijn vier weken zoektijd heeft weten te behalen. Landelijke onderzoeken laten zien dat deze maatregel effectief is. In de lokale politiek en op straat leidt de verplichte zoektijd evenwel tot veel discussie. Inmiddels ligt het aantal toekenningen iets lager dan het aantal aanvragen, in vergelijking met de nulmeting. Het beoogde resultaat blijft nog achter bij de doelstelling uit het Ontwikkelplan. Deze uitkomst wijkt af van eerder onderzoek dat de gemeente heeft uitgevoerd over het 1e kwartaal 2014. Dit onderzoek liet een positiever effect zien. Het onderzoek van destijds was erop gericht om inzicht te krijgen waarom mensen die zich gemeld hadden, uiteindelijk geen beroep deden op een WWB-uitkering. Echter, de onderzoeksperiode vond zo kort na de invoering plaats, dat de uitkomsten nog geen definitief betrouwbaar beeld gaven van dit instrument. Het verschil in aantal toekenningen heeft waarschijnlijk te maken met de ‘quick scan-balie’ in Enschede, die vist op voorhand veel aanmeldingen eruit die geen kans zouden maken op toekenning van een uitkering. Deze aanpak levert een wezenlijke vermindering op van het aantal aanvragen. Het verwachte positieve effect op het terugdringen van het aantal uitkeringen, blijft echter tot dusverre lager dan verwacht. Het is nu nog te vroeg om hierover een afgewogen oordeel te kunnen vellen. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 9 • Voortijdig Schoolverlaten (VSV) Er is één coördinatiepunt bij de afdeling claimbeoordeling die intensief samenwerkt met RMC / Leerplicht en de afdeling werk. Dit coördinatiepunt is er gekomen in het kader van de verbetermaatregel jongeren en scholingsplicht. De gemeente verwacht dat meer jongeren voor een vervolgopleiding zullen kiezen. De resultaten laten tot dusver al zien dat deze aanpak effect sorteert. Er wordt een resultaat gescoord dat hoger ligt dan de gestelde doelstelling. Meer dan de helft (56%) van alle werkloze jongeren gaat terug naar school en komt hierdoor niet of slechts tijdelijk in een uitkeringssituatie terecht. Bevorderen uitstroom • Arbeidsmarktoffensief Het project Arbeidsmarktoffensief heeft bewerkstelligd dat 101 mensen hun uitkering in de periode tot 1 juli 2014 konden opzeggen omdat ze werk hebben gevonden of niet hadden voldaan aan opgelegde verplichtingen. Het project kan hierdoor als succesvol worden bestempeld. Dit project wordt momenteel geëvalueerd, alle sterke punten en leerpunten ervan zullen worden ingebed in werkwijze van de afdeling Werk van de gemeente Enschede. • Vereenvoudiging aanvraagprocedure tijdelijk werk Deze maatregel richt zich op het terugdringen van alle administratieve lasten waar een uitkeringsgerechtigde mee te maken krijgt zodra hij/zij tijdelijk werk aanvaardt. Deze nieuwe werkwijze is op 1 maart 2014 ingevoerd. De eerste resultaten zijn eind september bekend. • Vergroten deeltijdwerk Bij WWB’ers met een parttime baan wordt voortaan onderzocht of er bij hun werkgever mogelijkheid bestaat tot urenuitbreiding. De gemeente Enschede zal werkgevers hiertoe actief gaan benaderen. Vooralsnog blijven de resultaten van deze maatregel nog achter bij de doelstelling. Toch verwacht de gemeente Enschede dat het ingeboekte resultaat van deze maatregel uit het Ontwikkelplan alsnog ruimschoots wordt gehaald. Uitkeringsgerechtigden die op dit moment nog geen parttime werk verrichten, zullen zo veel mogelijk worden gestimuleerd dit alsnog te gaan doen. De eerste positieve ervaringen kunnen al worden gemeld. Zo is in Enschede onlangs een vestiging van de Britse winkelketen Primark geopend. Door een gerichte aanpak van het UWV en de gemeente is het gelukt om diverse mensen met een WW- of WWB-uitkering te plaatsen. Van de WWB’ers hebben er 59 in totaal een parttime contract gekregen. • Loonwaarde Het werken met loonwaarde wordt uitgebreid. In Enschede zijn momenteel 38 mensen werkzaam met loonwaarde. In voorgaande jaren is het de gemeente Enschede gelukt om veel plaatsingen Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 10 via loondispensatie te realiseren. Nu blijven de resultaten (nog) achter bij de doelstelling uit het Ontwikkelplan. Er zal de komende maanden worden bijgestuurd door het inzetten van extra capaciteit. NB. Het is gelukt om 38 mensen met een WSW-indicatie via begeleid werken aan de slag te krijgen. De gemeente telt deze plaatsingen niet mee in het resultaat van de loonwaardemaatregel, al zouden die er inhoudelijk goed onder passen omdat het hier net zo goed ook om loonwaarde gaat. Plaatsing via begeleid werken leidt tot een substantiële uitstroom uit de WWB. • Jobcarving / functiecreatie Twaalf bedrijven zijn inmiddels al benaderd of zij willen meewerken aan een ‘quick scan’. Inmiddels heeft dit al plaatsgevonden bij drie ondernemingen en zit een vierde quick scan eraan te komen. Inmiddels hebben vier WWB’ers werk gevonden voor de periode van een half jaar. De doelstelling van deze maatregel voor 2014 wordt naar verwachting gehaald. • Focus Duitsland Ondanks juridische-, fiscale- en taalbarrières is Duitsland een potentiele arbeidsmarkt voor een deel van de Enschedese werkzoekenden. Daarom is begin 2014 een projectteam geformeerd vanuit Werkplein Twente, vestiging Enschede. Het projectteam bestaat uit een projectleider, een branchecoördinator en een ervaren accountmanager van het Ondernemersloket. Voordat Bij elke intake van uitkerings-gerechtigden is het aanvaarden van een baan in Duitsland inmiddels een vast gesprekspunt. In de eerste zes maanden van 2014 hebben, ondanks genoemde veelal praktische barrières die we vanuit het projectteam ook structureel proberen te slechten (i.s.m. de Euregio e.d.), 12 mensen in Duitsland werk heeft gevonden. Het doel is om dit aantal binnen 3 jaar te verhogen naar 300. Handhaving • Lik-op-stuk-verzuim Werkzoekenden worden voortaan altijd schriftelijk uitgenodigd. Bij no-show krijgt handhaving hiervan een melding. In het eerste half jaar zijn er 470 sancties opgelegd voor een totaalbedrag van € 68.000,-. Ten opzichte van 2013 is er sprake van vooruitgang, maar desondanks zal het doel voor 2014 niet worden gehaald. Door dit lik-op-stuk beleid zijn ook al twintig uitkeringen beëindigd. Dit resultaat, de ultieme sanctie, is tot dusverre niet in de resultaten meegenomen. De gemeente Enschede voert al lange tijd een strikt beleid ten aanzien van handhaving. Mogelijkheden om het resultaat van deze maatregel verder te verbeteren zijn er hierdoor nauwelijks. • Gespecialiseerde incassomedewerker Deze maatregel is sinds twee maanden van kracht. In deze relatief korte tijd is het gelukt om ruim € 6.000,- aan boetes aan huis te incasseren. De gemeente ligt met deze maatregel op koers. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 11 • Intensivering Thema-onderzoeken Op het gebied van handhaving zijn drie extra themaonderzoeken gestart. Dit zijn de resultaten van het afgelopen halfjaar. • Project Wijkgerichte aanpak Wesselerbrink: beëindigde uitkeringen: 4 wijziging uitkeringsnorm € 6.500,- • Project RDW+ (meerdere auto’s op naam en bedrijfsauto’s): beëindigde uitkeringen: 2 • Project vermogen: 76 dossiers onderzocht. Vier onderzoeken lopen nog. Er is nog geen fraude geconstateerd. Op basis van de voorlopige resultaten wordt een nieuw thema-onderzoek voorbereid. Het opsporen van fraude en het als gevolg daarvan beëindigen van uitkeringen, ligt achter op doel. Dit heeft onder meer te maken met het feit dat de meeste uitgevoerde (thema-)onderzoeken uitsluitend aanleiding hebben gegeven tot terugvordering en niet tot het volledig stopzetten van een uitkering. De terugvorderingen zijn overigens vaak aanzienlijk. Om een indicatie te geven: voor het Project Wijkgerichte aanpak Wesselerbrink en RDW+ gaat het om naar schatting € 983.000,- aan terugvorderingen en boetes. De gemeente wil deze gelden gefaseerd innen. Aanpalend beleid • Voorlichting onderwijs Het afgelopen schooljaar 2013-2014 deden alle 60 basisscholen van Enschede mee aan het project Voorlichting Nieuwe Stijl. In deze voorlichting wordt veel aandacht besteed aan de consequenties van de schoolkeuze en studierichting voor de toekomstige kansen op de arbeidsmarkt. Er is onder andere een website gelanceerd - scholenkeuze.nl – waar ouders onafhankelijke informatie vinden over de kwaliteit van scholen. Deze informatie bestaat uit recensies van leerlingen en hun ouders, maar ook zijn er op de site rapporten van de Onderwijsinspectie in te zien. Behalve de website kregen de kinderen en hun ouders in het kader van het project Voorlichting Nieuwe Stijl informatie over de regionale arbeidsmarkt. Op 20 november 2013 is er een ‘rolmodellenmarkt’ georganiseerd op het Bonhoeffer College. Zeventig basisschool leerlingen hebben hieraan deelgenomen. In 2014 zijn tien ‘beroepsexcursies’ georganiseerd voor in totaal 124 leerlingen in de leeftijdsklasse 10-14 jaar. • Social Return on Investment (SROI) Bij het inkopen of aanbesteden van opdrachten hanteert de gemeente Enschede Social Return on Investment (SROI) contractvoorwaarden. Dit met het doel de arbeidsparticipatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te bevorderen. Het Werkplein van het UWV is lid van de gemeentelijke tenderboard, dat alle aanbestedingen van de gemeente coördineert. Het Werkplein is hierdoor al vanaf het begin van een aanbestedingsprocedure erbij betrokken, hierdoor kunnen de SROIAanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 12 bepalingen zo scherp en realistisch mogelijk worden geformuleerd om uitkeringsgerechtigden daadwerkelijk aan de slag te helpen. Het Werkplein kan zich op deze manier ook tijdig voorbereiden op het vinden van geschikte kandidaten en deze zo nodig bijscholen. Deze werkwijze heeft de afgelopen tijd al tot concrete resultaten geleid, bijvoorbeeld bij regionale aanbestedingen in de zorg en jeugdzorg. De gemeente Enschede is momenteel in gesprek met schoolbesturen, Universiteit Twente en woningcorporaties om werk dat niet tot hun primaire proces behoort (zoals schoonmaak, groenonderhoud en catering) aan te besteden via SROI contractvoorwaarden. Daarnaast wordt onderzocht of werk kan worden gebundeld en op die manier aanbesteed, hetgeen de inzet van SROI vergemakkelijkt. Conclusies De gemeente Enschede ligt op koers met de uitvoering van de maatregelen uit het Ontwikkelplan. Wel ligt de prognose voor dit jaar (een besparing van € 2.061.373) achter op de doelstelling van € 2.258.000 euro. Op basis van de laatste inzichten verwacht de gemeente dat dit verschil met een actieve bijsturing in de tweede helft van 2014 kan worden weggewerkt. Dit ontstane verschil is ook een gevolg van de verslechtering van de economische ontwikkeling in Enschede. Die is nog verder onder druk komen te staan waardoor er arbeidsplaatsen verloren zijn gegaan. Diverse maatregelen uit het Ontwikkelplan zijn pas begin 2014 geëffectueerd en zij hebben dus nog onvoldoende een positief tegenwicht kunnen bieden aan de gevolgen van de economische teruggang op de hoogte van het bijstandsvolume. Op basis van alle cijfers over het eerste half jaar verwacht de gemeente uiteindelijk uit te komen op een budgettekort van 4,66 miljoen euro. Daarmee ligt Enschede iets achter op de doelstelling uit het Ontwikkelplan van 4,75 miljoen euro (5% van het voorlopig budget van 94,95 miljoen euro). Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 13 3. Aanvullende maatregelen ter aanscherping/intensivering staande maatregelen Naast de maatregelen waaraan al uitvoering wordt gegeven in het kader van het Ontwikkelplan, heeft het gemeentebestuur opdracht gegeven tot het ontwikkelen van aanvullende maatregelen. Deze bevinden zich momenteel in een verregaand stadium van ontwikkeling. Maatregelen die worden voorbereid zijn: - Bij het niet- accepteren van werk binnen anderhalf uur reistijd onmiddellijk een sanctie toepassen van 100% - Voortaan de wettelijke incassorente in rekening brengen wanneer uitkeringsgerechtigden in gebreke blijven bij de aflossingsverplichting bij terugvordering. - Het maximaal verlagen van de schoolverlatersnorm voor alleenstaanden. Afhankelijk van de woonsituatie levert dit een besparing op van maximaal € 250,- per maand per bijstandsgerechtigde. - De financiële grens voor de verplichting tot verkoop van de eigenwoning bij overwaarde, verlagen. De grens ligt dan voortaan bij woningen met een overwaarde vanaf € 60.000 (momenteel € 100.000). - e Invoering van een verplichting tot verzilvering van pensioenaanspraken voor het 65 levensjaar als een pensioenfonds deze mogelijkheid biedt. Dit valt binnen het wettelijke kader van de WWB dat voorschrijft dat (aanvullende) bijstand alleen wordt verstrekt voor zover andere inkomstenwerving niet tot de mogelijkheden behoort. - Het sanctiebeleid maximaliseren (in alle gevallen meteen de zwaarst mogelijke sanctie). Wettelijk zijn de sanctieduur en –hoogte gemaximaliseerd. Het huidige sanctiebeleid van de gemeente Enschede zoals vastgelegd in de verordening, zit op onderdelen onder deze begrenzing. Dit zijn stuk voor stuk pittige maatregelen die voor bijstandsgerechtigden, zeker wanneer ze cumuleren, forse impact hebben. Het gemeentebestuur gaat z.s.m. politiek draagvlak creëren voor deze aanvullende maatregelen, waarna snelle implementatie plaats zal vinden. Dit voornemen is recentelijk meegedeeld aan de gemeenteraad middels onze brief van 21 augustus 2014. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 14 4. Verdere aanscherping / intensivering economisch beleid Resultaten Commissie Draijer In samenwerking met andere Twentse gemeenten heeft Enschede de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in de economische structuur van de regio. De huidige arbeidsmarkt laat zien dat er meer nodig is. Een commissie van onafhankelijke experts onder leiding van oud-SER-voorzitter en Rabo-topman Wiebe Draijer, is gevraagd om de aanpak en plannen van de regio kritisch tegen het licht te houden. Op 10 juni 2014 heeft de commissie Draijer haar rapport ‘Versterken economische kracht van Twente’ gepresenteerd. De commissie gelooft in de kansen voor Twente en acht de bestaande plannen en gekozen aanpak een goede basis voor het versterken van de economische kracht van de regio. De commissie geeft echter ook aan dat dit niet voldoende zal zijn en komt daarom met een vijftal ‘vectoren’: Vector 1: Versterking van de regionale basis in HTSM (High Tech Systems and Materials). Vector 2: Verbreding van het economisch plan om de basis van de regio te versterken. Vector 3: Meer inzetten op ondernemerschap en innovatie. Vector 4: Het vergroten van de effectiviteit van regionale samenwerkingsverbanden. Vector 5: Een betere profilering van de regio. De commissie Draijer constateert dat Twente vooral in de lagere opleidingsniveaus wordt geconfronteerd met een hoge werkloosheid. Het economisch plan dat nu voorligt, is volgens de commissie eenzijdig gericht op HTSM als trekker van de lokale economie. Volgens de commissie Draijer is verbreding noodzakelijk wil de banenmotor in de regio goed op gang komen. Daarnaast heeft de regio dringend behoefte aan een ‘banenplan’ dat op korte termijn een positieve impuls geeft aan de werkgelegenheid: óók voor lager opgeleide inwoners. Het is immers niet waarschijnlijk dat deze werkgelegenheid op korte termijn in de HTSM-sector kan worden verwezenlijkt. De commissie adviseert Vector 2: de verbreding van het economisch plan, met grote urgentie op te pakken om de werkgelegenheidsgroei in de regio zowel op de korte als lange termijn te kunnen (blijven) stimuleren. De gemeente is inmiddels in samenwerking met andere gemeenten bezig handen en voeten te geven aan Vector 2. Uitwerking Vector 2: banenplan Het rapport van de commissie Draijer, maar ook het besluit tot stopzetting van de plannen voor de ontwikkeling van luchthaven Twente, zijn voor de gemeente Enschede en de Twente Board aanleiding geweest om direct Vector 2 uit te werken. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 15 In de Twente Board zijn ondernemers, kennisinstellingen en Twentse overheden vertegenwoordigd. Zij werken samen aan een strategische langetermijnagenda om de economische positie van Twente te verbeteren. Voor de samenstelling van de Twente Board verwijzen wij u naar de bijlage. Centrale doelstelling hierbij is het terugwinnen van de arbeidsplaatsen die de afgelopen jaren in Twente verloren zijn gegaan. In het plan waaraan nu wordt gewerkt, komen concrete maatregelen te staan die tot Twents banengroei moeten leiden. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat ondernemers, onderwijsinstellingen en de overheid samen deze uitdaging aangaan. Het Twente Board speelt hierin een belangrijke rol. Het college van B&W van Enschede heeft voor dit banenplan dhr. Marco Florijn, oud-wethouder van de gemeente Rotterdam, als kwartiermaker aangesteld. Het afblazen van de plannen voor de burgerluchthaven betekent allerminst dat het gebied rondom de luchthaven Twente niet verder kan worden ontwikkeld. Momenteel wordt geïnventariseerd welke ontwikkelingen mogelijk zijn. Alle voorstellen zullen worden beoordeeld op de mate waarin zij de economie en werkgelegenheid van Twente naar verwachting zullen stimuleren. Het gaat hierbij om zaken als de aansluiting bij het innovatie/topsectorenbeleid en randvoorwaarden die stimuleren dat bedrijven in de regio kunnen doorgroeien. Naast de plannen die nu in ontwikkeling zijn om de economie en werkgelegenheid in Twente te bevorderen en versterken, zijn er een aantal relevante ontwikkelingen te noemen die binnen Twente en Enschede eveneens arbeidsplaatsen (zullen) genereren: 1. Versterking van de binnenstad van Enschede als ‘winkelstad’ van het Oosten De gemeente heeft de afgelopen jaren de randvoorwaarden om succesvol te kunnen ondernemen in de binnenstad, flink verbeterd. Er is geïnvesteerd in culturele voorzieningen, openbare ruimte, bereikbaarheid en veiligheid en dit heeft ertoe geleid dat (grootwinkel)bedrijven Enschede blijven zien als potentiële vestigingslocatie. De Engelse winkelketen Primark opende op 19 augustus 2014 een winkel in de voormalige Bijenkorf. In het kielzog van deze uiterst succesvolle formule weten andere aansprekende winkelformules Enschede te vinden. Primark heeft in Enschede voor 400 nieuwe banen gezorgd, waarvan 195 via bemiddeling van het Werkplein zijn ingevuld door werkzoekenden met een uitkering (WW en WWB). Ook de bouw van twee nieuwe hotels onderstreept de bloei van de (binnen)stad. Een van de twee hotels opent eind dit jaar in de binnenstad zijn deuren en zal naar verwachting voor 25 nieuwe arbeidsplaatsen zorgen. Van der Valk volgt in 2016 met naar verwachting zo’n 150 nieuwe banen. En ook Mac Donalds en KFC hebben nieuwe vestigingen geopend aan een van de invalswegen van Enschede; samen goed voor tientallen arbeidsplaatsen. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 16 2. Ontwikkeling van een Leisure & Automotive cluster Vijftig hectare van het voormalig militair luchthaventerrein is verkocht. De nieuwe eigenaar wil er een grootschalige vrijetijdsvoorziening realiseren in combinatie met bedrijvigheid die gerelateerd is aan de auto-industrie. Het is nog niet bekend hoeveel banen dit direct op gaat leveren. 3. Stichting Kennispark Twente Een gezamenlijk initiatief van Universiteit Twente, gemeente Enschede, Regio Twente, Provincie Overijssel en Saxion Hogescholen. De bedoeling is het creëren van 10.000 nieuwe arbeidsplaatsen voor hoogopgeleiden. Het afgelopen jaar zijn er 500 arbeidsplaatsen gerealiseerd, waar elders in Twente de werkgelegenheid daalde. 4. Logistieke hotspot Als Twente erin slaagt een echte logistieke hotspot te worden, kan dit een groot aantal nieuwe arbeidsplaatsen opleveren en naar verwachting € 1,5 miljard aan (nieuwe) economische waarde creëren. Dit staat in het rapport ‘Logistieke Draaischijf Twente’: een onderzoek in opdracht van de provincies Overijssel en Gelderland, de regio Twente en de Rijksoverheid. Om een logistieke hotspot te worden zijn grootschalige investeringen in weg- en waterverbindingen noodzakelijk: o.a. verbreding A1, herstructurering van de havens, aanleg tweede sluis Eefde. De inzet van lokale overheden, regio en provincie is gericht op het realiseren van deze grootschalige investeringen alsook op het aantrekken van potentiële nieuwe bedrijven die door alle infrastructurele verbeteringen worden verleid naar de regio te verhuizen. Punt van zorg is dat de grootschalige investeringen nog de nodige voorbereidingstijd vergen. De start van de verbreding van de A1 staat pas gepland voor 2017 en wordt pas in 2027 afgerond. De aanleg van de tweede sluis bij Eefde is op zijn vroegst in 2019 gereed. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 17 5. Politiek / bestuurlijke context Sinds de invoering van het objectief verdeelmodel in 2005, heeft de gemeente Enschede herhaaldelijk bezwaar tegen dit model aangetekend. Het college van B&W heeft van meet af aan erop gewezen dat het verdeelmodel onvoldoende rekening houdt met de zogeheten nadeelgemeenten in het algemeen en de gemeente Enschede in het bijzonder. In 2005 is de ex ante inperking ingevoerd om nadeelgemeenten te compenseren. De gemeente Enschede nam indertijd samen met de gemeente Heerlen het initiatief voor wat uiteindelijk is uitgemond in het tot stand komen van een MAU-regeling. In 2009 is Enschede een MAU-regeling toegekend tegen een eigen risico van 2,5%. Het tekort waar op dat moment sprake van was, was voornamelijk toe te schrijven aan de werking van het verdeelmodel: beleid en uitvoering waren op orde. In de reactie van het ministerie van SZW van 23 december 2013 op onze aanvraag was het voor de gemeente een grote schok om te lezen dat zonder meer wordt aangenomen dat het tekort grotendeels wordt toegeschreven aan falend gemeentelijk beleid en uitvoering. Deze conclusie is genomen op basis van een analyse door onderzoeksbureau APE zónder nader onderzoek ter plaatse. APE is hetzelfde bureau dat het verdeelmodel heeft ontworpen. De gemeente Enschede is van mening dat beleid en uitvoering wél op orde zijn. Ook is de gemeente nog altijd van mening dat het verdeelmodel debet is aan de tekorten. Tegen de beschikking van de staatssecretaris van SZW over de voorwaarden van de MAU heeft de gemeente dan ook bezwaar aangetekend. Deze procedure loopt nog. De gemeente ziet met veel vertrouwen uit naar een nieuw verdeelmodel: één dat rekening zal (moeten) gaan houden met lokale omstandigheden en kansen. Het werkloosheidspercentage in Enschede ligt aanzienlijk hoger het landelijk gemiddelde. Met 18,5% is er sprake van een meer dan dubbel zo hoge werkloosheid in Enschede ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Het aantal banen dat de afgelopen jaren in Twente verloren is gegaan, is eveneens onevenredig hoog. Dit alles kan de gemeente Enschede onmogelijk worden aangerekend. De gemeente gaat net zo min over de groei van het aantal banen als over het verloop van de conjunctuur. Het bedrijfsleven gaat over banen. De gemeente is (deels) verantwoordelijk voor de bereikbaarheid van stad en regio, maar we hebben de centrale overheid hard nodig om dit te kunnen verwezenlijken. Zonder dergelijke steun staan we alleen en redden we het niet. Het verbreden van de A1, een vliegveld, betere spoorverbindingen: allemaal zaken die de gemeente Enschede niet als enige in de hand heeft. Dit soort belangrijke investeringen kunnen alleen in samenwerking en samenspraak met de landelijke overheid worden gerealiseerd. Zonder dit soort investeringen blijft de achterstand in het Oosten ook in de toekomst voortduren. Deze situatie is mede debet aan het grote volume van de bijstand in Enschede. De hoge werkloosheid, het grote aantal mensen in de WW en Wajong, de omvang van het bijstandsbudget: aan alle kanten neemt de armoede in Enschede toe. Onderstaande cijfers schetsen hoe groot het beroep is dat Enschedeërs met een laag inkomen in 2012 deden op de beschikbare Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 18 voorzieningen. De tabel bevat ook een raming voor heel 2014. Die is gemaakt op basis van gegevens over het eerste halfjaar van 2014. Bereik / toename in aantallen in de jaren 2012 en 2013 en raming 2014 Instrumenten Aantallen Aantallen 2013 Raming 2014 2012 Stichting Leergeld 3680 3700 3848 Voedselbank (pakketten 514 570 593 Bijzondere Bijstand 2926 3973 4200 Garantverzorgd-pakket 6717 8300 8632 Kwijtscheldingen 7900 7744 8000 Langdurigheidtoeslag 2669 2427 2600 Stadsbank (SON) 1768 2013 2200 per week) Menzis Waar landelijk sprake is van een stabilisering van het bijstandsvolume, groeit de werkloosheid in Enschede nog altijd fors en daarmee het bijstandsvolume. De gemeente voorziet voor de nabije toekomst een nog groter beroep op alle regelingen uit bovenstaand tabel. Dit als gevolg van de uitwerking van alle maatregelen uit het Ontwikkelplan en de extra maatregelen die nodig zullen zijn om de verdere tekorten op te vangen die gaan ontstaan vanwege de aangekondigde bezuinigingen op het budget. Het college van B&W is van mening dat van Enschede niet mag worden verwacht dat de forse korting op het budget volledig met gemeentelijke maatregelen wordt opgevangen. Het college is van mening dat rekening moet worden gehouden met de bestaande werkelijkheid in Enschede. In lijn met de aanvraag MAU zal de gemeente zich tot het uiterste inspannen om nog meer bezuinigingen te realiseren. Maar ergens ligt er in de stad een maatschappelijk aanvaardbare ondergrens. Wij denken dat we die grens benaderd hebben. Wij merken heel duidelijk dat de rek er nagenoeg uit is. Voor het moment dat we de grens daadwerkelijk denken te overschrijden wil de gemeente in overleg treden met de bewindslieden van SZW. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 19 De gemeenteraad heeft op 11 november 2013 ingestemd met het Ontwikkelplan. Dit neemt niet weg dat vanuit de nieuwe gemeenteraad het aantal kritische vragen en geluiden toeneemt (zie bijlage motie PvdA/VdVelde). Ook inwoners van de stad laten zich horen over de aanscherpingen van het beleid. Kortom, volgens ons is het beleid nu nog als streng en rechtvaardig te betitelen, maar de steun ervoor brokkelt in rap tempo af. De Enschedese burger dreigt nu echt aantoonbaar de dupe van het verdeelmodel te worden. De gemeente Enschede kan en wil niet geloven dat dit de bedoeling is van de wetgever. Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 20 Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 21 rekenmodel arbeidsplaatsen Enschede/Twente 2014-2018 2013 2014 2015 2016 2017 2018 80.890 80.324 80.324 80.565 80.807 81.049 Twente middenscenario 287.100 285.090 285.090 285.945 286.803 287.663 Enschede plusscenario 80.890 80.324 80.565 80.806 81.048 81.291 287.100 285.090 285.945 286.803 287.663 288.526 80.890 80.324 80.324 80.324 80.565 80.806 287.100 285.090 285.090 285.090 285.945 286.803 2013 2014 2015 2016 2017 2018 -0,70% 0% 0,30% 0,30% 0,30% Enschede middenscenario Twente plusscenario Enschede min scenario Twente min scenario middenscenario: (Scenario 1 in tabel 3) basis 2014/2015: UWV Arbeidsmarktprognose 2014-2015 basis 2016/2018: CPB variant: de economie in Twente blijft in 2015 achter bij het landelijk gemiddelde (zoals nu wordt voorspeld) plus scenario 2013 (scenario 2 in tabel 3) 2014 2015 2016 2017 2018 -0,70% 0,30% 0,30% 0,30% 0,30% basis 2014/2015: UWV Arbeidsmarktprognose 2014-2015 basis 2016/2018: CPB variant: Twente groeit vanaf 2015 net zo hard als landelijk min scenario (scenario 3 in tabel 3) 2013 2014 2015 2016 2017 2018 -0,70% 0,00% 0,00% 0,30% 0,30% basis 2014/2015: UWV Arbeidsmarktprognose 2014-2015 basis 2016/2018: CPB variant: de economie in Twente trekt pas twee jaar later aan dan in de rest van Nederland Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 22 Bijlage: Samenstelling Twente Board De Twente Board bestaat uit 10 vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. - Herman Hazewinkel, voorzitter. - Jaap Beernink (Technologiekring Twente) - Hans Kroeze (VNO NCW) - Jaap Spoorenberg (Industriële Kring Twente) - Meindert Schmidt (Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn) - Victor van der Chijs (Universiteit Twente) - Wim Boomkamp (Saxion) - John van der Vegt (ROC Twente) - Peter den Oudsten (Regio Twente) - Theo Rietkerk (provincie Overijssel) Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 23 Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 24 Aanvulling MAU-voortgangsrapportage I Gemeente Enschede I pagina 25
© Copyright 2024 ExpyDoc
