E X T E RNE V EI LI GHEI D bi nnen RO-PROJECTEN Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant Beste collega, Leuk dat je meegaat met de excursie In dit excursieboekje is een korte omschrijving ‘Externe veiligheid binnen RO-projecten’. van alle projecten opgenomen om van te voren wat info op te doen. Daarnaast zijn ook contact- We bezoeken de projecten: gegevens opgenomen, zodat je het excursieboekje • SPOORZONE 013 – TALENTSQUARE tevens als naslagwerk kunt gebruiken. • VIABREDA • INDUSTRIETERREIN MOERDIJK Veel leesplezier en vooral een leuke dag! • NIEUWBOUWWIJK BOSSELAAR ZUID We kijken bij al deze ruimtelijke ontwikkelingen hoe is omgegaan met de risico’s van gevaarlijke stoffen. De gekozen projecten laten duidelijk zien hoe een plan beter én veiliger wordt als er tijdig overleg plaatsvindt met alle betrokken partijen en disciplines. Voor externe veiligheid is namelijk niet alleen de potentiële risicobron van belang. Het is vooral belangrijk hoe de ruimte rond die bron wordt ingericht en welke maatregelen worden getroffen. Op korte afstand van de risicobron dus geen objecten voor niet-zelfredzame personen, zoals kinderdagverblijven en bejaardenhuizen. Plus maatregelen om de bestrijdbaarheid voor de hulpdiensten te vergroten en de zelfredzaamheid van de aanwezigen te verbeteren. CONTACTGEGEVENS OMWB Tijdens de excursie kunnen we bij de verschillende projecten een aantal maatregelen zien, zoals: Jos van Mierlo - hulpverleningswegen [email protected] - vloeistofkerende en brandwerende muren 013 - 206 03 51 - brandwerende gevels - opstelplaatsen voor hulpverleningsvoertuigen Pascal Verstraten - afzonderlijke brandweeringangen [email protected] - bluswatervoorzieningen 013 - 206 03 60 PROGRAMMA 10.30 Ontvangst bij Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant 11.00 Introductie ‘Externe veiligheid binnen RO-projecten’ • 11.15 Presentatie ‘Ontwerpen voor een veilige omgeving’ • 11.45 Lunch Jos van Mierlo, OMWB Alet van ’t Eind, Verbeterprogramma Groepsrisico 12.15 Presentatie • 12.45 Bezoek 13.00 • SPOORZONE 013 Chris Vleer en Frenklin van der Burgt, gemeente Tilburg • TALENTSQUARE Reistijd naar Breda 13.30 Bezoek • VIABREDA • Onno van der Heijden, John Bakker en Richard van Nispen, gemeente Breda 14.30 Reistijd naar Moerdijk 15.00 Bezoek • INDUSTRIETERREIN MOERDIJK en • 16.00 Reistijd naar Tilburg 17.00 Einde excursie • NIEUWBOUWWIJK BOSSELAAR ZUID Jeroen van Venrooij en Wim de Rijck, gemeente Moerdijk SPOORZONE 013 – TALENTSQUARE diverse winkels en voorzieningen. Van oudsher is de spoorzone in Tilburg een gebied van verbindingen. Plangebied Het spoor was de basis voor veel economische Spoorzone 013 is een ontwikkelgebied in Tilburg ontwikkelingen in het gebied. SPZ013 blijft ook in naast het spoor van 75 hectare groot, uitgestrekt de toekomst een verbindend element in de stad. over 3 kilometer. Het ligt tussen de ringbanen Een toegangspoort voor de reiziger, een belangrijke West en Oost en wordt gemarkeerd door de knoop in het netwerk van de stad. Een broedplaats woontoren Westpoint en het hoofdkantoor van waar traditie en innovatie, skateboard en viool, Interpolis. Hier ligt voor Tilburg dé kans om student en ondernemer elkaar treffen. de binnenstad te verrijken en de economische betekenis van de stad te vergroten. Het doel is om Welke scenario’s kunnen zich voordoen ten een broedplaats te creëren voor kennis en innovatie opzichte van de ruimtelijke ontwikkeling? met onderwijs, ondernemers en particulieren. Door het vervoer van gevaarlijke stoffen op En dit te combineren met ruimte voor wonen, het naastgelegen spoortraject zijn mogelijke werken en uitgaan. In het hart van de Spoorzone scenario’s; een plasbrand met brandbare producten, vind je de oude NS Werkplaats, waar generaties ontploffingsgevaar van gassen en het vrijkomen Tilburgers aan locomotieven en treinen sleutelden. van toxisch gas dat zich verspreidt door de wind. Tussen dit industrieel erfgoed en nieuwe architectuur krijgen evenementen, ondernemerschap Maatregelen en vernieuwing de ruimte. Op de hoek van de De Veiligheidsregio is in een vroeg stadium betrokken Hart van Brabantlaan, de St. Ceciliastraat en de bij de nieuwbouwplannen. Ten behoeve van de Gasthuisring staat Tilburg TalentSquare. Hier is maatgevende scenario’s zijn een aantal maatregelen een prachtige woonplek voor ruim 700 internatio- genomen. nale studenten en kenniswerkers ontstaan. Op de begane grond vestigen zich bedrijven en instel- De gevolgen van een plasbrand kunnen beperkt lingen (ongeveer 10.000 m2). Het project is een worden door de omvang van de plas te beperken. nauwe samenwerking tussen TBV Wonen, Cardan, Er is een opvanggoot gerealiseerd op circa 13 meter de Universiteit van Tilburg, SSH en Van de Ven. afstand vanaf het midden van het spoor (in het midden van de calamiteitenstrook), welke voorkomt In 2013 is gestart met de verbouwing van het dat de plas groter wordt. Tevens is een vloeistof- station. Station Tilburg telt nu dagelijks 30.000 kerend en brandwerend muurtje gerealiseerd op reizigers. Dat worden er in 2020 ruim 40.000. circa 2 meter afstand van de goot welke bij het Om de toegankelijkheid en doorstroming te ver- overstromen van de goot verdere uitbreiding van beteren, krijgt het station een brede doorgang de plas voorkomt. onder de spoorlijnen, met nieuwe entrees en Daarnaast kunnen de gevolgen van een plasbrand pleinen aan de kant van de Spoorlaan en aan de beperkt worden door de inzet van één of meer- kant van de wijk Theresia. Deze onderdoorgang dere blusvoertuigen. Hiervoor is een toegangsweg wordt voor de reizigers aantrekkelijk gemaakt met voor hulpverleningsdiensten (hulpverleningsweg) aangelegd tussen het spoor en de bebouwing. Als gevolg van de stralingswarmte in geval van een plasbrand of fakkelbrand kan brandoverslag plaatsvinden naar de bebouwing. Hiervoor zijn de gevels van de bebouwing (inclusief het glas) brandwerend uitgevoerd, met een Weerstand tegen BrandDoorslag en BrandOverslag (WBDO) van 60 minuten. Een bouwkundige maatregel ter beperking van de effecten van een toxische gaswolk die wordt toegepast in het gebouw is het realiseren van een uitschakelbaar ventilatiesysteem. De gebouwbeheerder alsmede de brandweer heeft de mogelijkheid om het ventilatiesysteem uit te schakelen. Als laatste is een omroepinstallatie aangebracht om centrale meldingen hoorbaar te maken. Brongegevens www.spoorzone013.nl www.talentsquare.nl CONTACTGEGEVENS gemeente Tilburg Chris Vleer [email protected] 013 - 542 88 08 Frenklin van der Burgt [email protected] 013 - 542 89 09 VIABREDA bestemmingen en draagt het bij aan een afschermende werking. Anderzijds is ontruiming van een Plangebied kantoor makkelijker te realiseren en is kantoor- Het plangebied Via Breda is onderverdeeld in acht personeel over het algemeen meer zelfredzaam. deelgebieden gelegen langs het spoor. Ieder deelgebied heeft zijn eigen karakter en kwaliteiten. Het deelgebied Drie Hoefijzers-Zuid is in de huidige Het Stationskwartier is de motor van Via Breda, situatie een bedrijfsterrein waar een bierbrouwerij als internationaal knooppunt voor alle vormen gevestigd is geweest. Dit wordt getransformeerd van lokaal, regionaal, en (inter)nationaal vervoer naar een binnenstedelijk woon- en werkmilieu. en door het aanbod van wonen en werken. Zowel kantoorcomplexen als een complex met Dit nieuwe Stationskwartier wordt een multi- sociale woningbouw maken deel uit van dit plan. functioneel stadsdeel van 200.000 m2, bestaande De Veiligheidsregio is al in een vroeg stadium uit kantoorlocaties, woningen en commerciële betrokken bij de ontwikkelplannen waardoor de ruimten. Dus kwetsbare objecten naast en “op” eisen die werden gesteld ten behoeve van bouw het spoor. Voor de ruimtelijke planvorming moest en calamiteiten door de gemeente rechtstreeks daarom wel rekening gehouden worden met werden besproken met de projectontwikkelaar. de gevaren van het spoor. Het spoortraject ligt Burgemeester en wethouders van de gemeente namelijk in het centrum van Breda en is opgeno- Breda kregen mogelijkheden om nadere eisen te men in het Basisnet spoor. Ten behoeve van het stellen ten behoeve van de milieusituatie en de Basisnet spoor is voor Breda rekening gehou- verantwoording van het groepsrisico. den met alle ruimtelijke ontwikkelingen die rond 2008 bekend waren. Hieruit bleek dat er binnen Welke scenario’s kunnen zich voordoen ten Breda geen knelpunten waren op grond van het opzichte van de ruimtelijke ontwikkeling? plaatsgebonden risico. Het groepsrisico bleek wel Door het vervoer van gevaarlijke stoffen op een aandachtpunt. Opmerkelijk is dat voor de het naastgelegen spoortraject zijn mogelijke herontwikkeling van het plangebied het groepsri- scenario’s; een plasbrand met brandbare producten, sico is afgenomen, ondanks de verhoging van de ontploffingsgevaar van gassen en het vrijkomen hoeveelheid personen (bebouwing) in het plan- van toxisch gas dat zich verspreidt door de wind. gebied. Oorzaak hiervan is dat het transport van gevaarlijke stoffen over het spoor wordt verplaatst Maatregelen naar de Betuweroute. In het bestemmingsplan Stationskwartier zijn een aantal maatregelen vastgelegd. In de stedenbouwkundige opzet van het plan is rekening gehouden met externe veiligheid door De m2-functies per bebouwingsvlak zijn vastgelegd richting het spoor een eerstelijns bebouwing en hieruit wordt de gemiddelde bezettingsgraad van kantoren te realiseren. Het voordeel hiervan afgeleid. is tweeledig. Enerzijds vormt deze eerstelijns Op een plankaart worden alle benaderingsroutes bebouwing een buffer richting de kwetsbare van het spoor en de OV-terminal voor van de brandweer en andere hulpdiensten aangegeven. Er is een analyse gemaakt van mogelijke maatregelen die, gericht op de (potentiële) gevolgen van een ongeval met gevaarlijke stoffen op het spoor, de veiligheid van bewoners, kantoorpersoneel, reizigers en andere aanwezigen moeten verbeteren. Hieruit blijkt dat veel maatregelen ter beperking van het aantal slachtoffers als gevolg van een calamiteit wenselijk zijn, maar juridisch niet afdwingbaar. Toch zijn er bij de nieuwe OVterminal, aanvullende maatregelen getroffen. Enerzijds omdat hier de meeste mensen aanwezig zullen zijn, en anderzijds om vanuit deze deels publieke functie een voorbeeldfunctie uit te laten gaan. Brongegevens www.viabreda.nl CONTACTGEGEVENS gemeente Breda Richard van Nispen [email protected] 076 - 529 44 85 Onno van der Heijden [email protected] 076 - 529 38 73 John Bakker [email protected] 076 - 529 44 73 INDUSTRIETERREIN MOERDIJK scenario’s; een plasbrand met brandbare producten van naastgelegen bedrijven, ontploffingsgevaar van Plangebied gassen in opslag en het vrijkomen van toxisch gas Het industrieterrein Moerdijk is ruim 2500 hectare dat zich verspreidt door de wind. groot, ligt aan het Hollands Diep en is gelegen nabij de dorpen Klundert en Moerdijk. Vanwege Maatregelen gewenste nieuwe ontwikkelingen op het terrein De realisatie van een eigen brandweerkazerne op (met name de intensiveringopgave en realisatie het industrieterrein is in een stroomversnelling van windturbines in openbaar gebied) en nieuwe gekomen na de ramp van Chemiepak. Het was wet- en regelgeving (met name doorwerking van altijd een wens van de gemeente maar gezien de wetgeving externe veiligheid) moest het bestem- financiën nog onzeker. Door de clustering van risi- mingsplan geactualiseerd worden. Daarbij moest covolle bedrijven werd het mogelijk om efficiënter er ruimte zijn voor industriële ontwikkeling, waar- te investeren in veiligheidsmaatregelen en dus de onder risicovolle bedrijven én veilig wonen in de brandweerkazerne Plaza 21 toch te realiseren. nabij gelegen plaatsen. Ten behoeve van het toxisch scenario is het CBIS Het meest opvallende aan de aanpassing van het (Calamiteiten Bedrijfshulpverlening Informatie bestemmingsplan is de opdeling van Zeehaven Systeem) ontwikkeld. Bij een dreigende situatie en Industrieterrein in vijf zones. Hierdoor worden krijgen bedrijfshulpverleners een waarschuwing op risicovolle en niet-risicovolle activiteiten beter hun telefoon en computer, waardoor ze direct in gescheiden. Zone één is voor de BRZO-bedrijven actie kunnen komen. Het waarschuwingssysteem (Besluit Risico’s Zware Ongevallen) met de meest is gekoppeld aan een database met alle gegevens risicovolle activiteiten. Zone vier is bedoeld voor over mogelijke risico’s en aan een meteo-systeem. kantoren. Zone vijf bevat de robuuste groenstro- Het CBIS is een coproductie van Veiligheidsregio ken rondom het zeehavengebied. Deze clustering Midden- en West-Brabant, havenschap Moerdijk, heeft enkele grote voordelen, waarvan de veilig- gemeente Moerdijk, ontwikkelaar Centric én het heid voor werknemers en omwonenden de belang- bedrijfsleven. rijkste is. Er worden voor deze veiligheid strenge Als laatste maatregel wordt er heel veel geoefend rekenregels gehanteerd, waardoor bedrijven met met en door bedrijven op het gebied van ramp- veel werknemers zich niet mogen vestigen in zone bestrijding. De focus ligt de komende jaren op één. Een concentratie van mensen moet in deze externe veiligheid, zelfredzaamheid, communicatie zone namelijk worden voorkomen, zodat een klein en bovenal op samenwerking en goede wil van alle incident niet meteen escaleert tot een grote ramp. betrokken partijen. Welke scenario’s kunnen zich voordoen ten Brongegevens opzichte van de ruimtelijke ontwikkeling? Ontwerpen voor een veilige leefomgeving Door aanwezigheid van diverse BRZO- en Bevi- Bloemendal Uitgevers, december 2014 inrichtingen (Besluit externe veiligheid inrichtin- ISBN 9200000035041204 gen) op het industrieterrein zijn mogelijke CONTACTGEGEVENS gemeente Moerdijk Jeroen van Venrooij [email protected] 06 - 12 76 04 95 NIEUWBOUWWIJK BOSSELAAR ZUID vanuit het westen de entree vormt voor Bosselaar Zuid. Plangebied Langs het spoor is een hoge aarden wal aangelegd Bosselaar Zuid is 30 hectare voormalige land- die uiteindelijk honderden meters lang wordt en bouwgrond, gelegen aan de zuidzijde van het die als geluid- en calamiteitenbuffer voor de hele centrum van Zevenbergen. Het plangebied ligt wijk dient. Deze wal kan bovendien een drukgolf ingeklemd tussen de Roode Vaart en de spoorlijn ombuigen als gevolg van een zogenaamde BLEVE. Roosendaal-Dordrecht. Er wordt een nieuwbouw- In de wijk zelf liggen de huizen op een ruime 65 wijk ontwikkeld met een gevarieerd woningaanbod meter van het spoor af en is de richting van de en een brede school. Omwonenden hadden zoveel (meeste) wegen recht van het spoor af. bezwaren tegen de nieuwbouwwijk Bosselaar Zuid De brede school ligt op meer dan 200 meter van dat de Raad van State eraan te pas moest komen. het spoor (vanwege de kwetsbare groepen). Daarbij werd vooral veiligheid als (bezwarend) Er is tevens een fietstunnel aangelegd. argument gebruikt. De Raad van State achtte uit- Er zijn veel open ruimtes, veel waterpartijen. eindelijk alle bezwaren ongegrond. Externe veilig- Er komt in 2015 een communicatiesysteem (CBIS) heid en het daarmee samenhangende groepsrisico waardoor alle burgers via software op hun mobiele is daarom tijdens het gehele planproces uitermate telefoon informatie krijgen tijdens een calamiteit serieus genomen door alle betrokken partijen. in het kader van zelfredzaamheid. Dat systeem is ontwikkeld voor bedrijven op het industrieterrein Welke scenario’s kunnen zich voordoen ten van Moerdijk en wordt nu voor burgers op een opzichte van de ruimtelijke ontwikkeling? handige manier ingezet. Door het vervoer van gevaarlijke stoffen op het naastgelegen spoortraject zijn mogelijke Brongegevens scenario’s; een plasbrand met brandbare producten, www.bosselaarzuid.nl ontploffingsgevaar van gassen en het vrijkomen Ontwerpen voor een veilige leefomgeving, van toxisch gas dat zich verspreidt door de wind. Bloemendal Uitgevers, december 2014 Door aanwezigheid van diverse BRZO- en Bevi- ISBN 9200000035041204 inrichtingen op een, op enige afstand gelegen, industrieterrein is tevens het scenario mogelijk van het vrijkomen van toxisch gas dat zich verspreidt door de wind (over kilometers). Maatregelen Er is eerst een noodbrug aangelegd over de Roode Vaart om extra verkeer in de kern van Zevenbergen te voorkomen. Alle bouwverkeer moest over deze noodbrug. Inmiddels is de noodbrug vervangen door een permanente brug, die CONTACTGEGEVENS gemeente Moerdijk Wim de Rijck [email protected] 06 - 54 64 38 78 Jeroen van Venrooij [email protected] 06 - 12 76 04 95 Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant Spoorlaan 181 5038 CB Tilburg Postbus 75, 5000 AB Tilburg (013) 206 01 00 [email protected] www.omwb.nl De excursie is een samenwerking tussen Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, gemeente Breda, gemeente Moerdijk, gemeente Tilburg en de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant. Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door Programmabureau Brabant Veiliger.