\Éö×]Eõç
\Éö×]Eõç
[ýÐãL³VÐXçU [ýã³VîçYçWýîçÌ^ ×[ý` `TöãEõÌ[ý [ýçe_çaç×c÷Töî LGãTö[Ì ý %XîTö] YÒWýçX Gã[ýbEõ* ]çXÇb×»RôO
[ýçe_çãVã`Ì[ý açe•Êõ×TöEõ c÷O×Töc÷ça Ì[ýJ» ôXçÌ^ ×Xfaã³Vãc÷ EÊõTöÝ YÇÌ[ýÓb* TgöçãEõ %çlù×Ì[ýEõ %ãUï
×`lùç×[ýVË [ý_ç ^çÌ^ Xç* EõçÌ[ýS [ýç_îEõçã_ ×YTÊöc÷ÝX [ýÐãL³VÐXçU YÒUçGTö •Çõ_ ×`lùç FÇ[ý å[ý×`
YçX ×X* ×EõÜ™öÇ %çYX æ»Jôrôç C AEõçGÐ %Wýî[ýaçÌ^ TgöçãEõ AEõ×»RôO ×`lùç YÒ×TöœöçãX Y×Ì[ýSTö EõãÌ[ý×»K÷_*
LÝ[ýãXÌ[ý a]Ø™ö YÒ×TöEÉõ_Töç %×TöyÔ] EõãÌ[ý ×Tö×X c÷ã^Ì =äPö×»K÷ã_X ×[ý` `TöãEõÌ[ý %XîTö] YÒWýçX
Gã[ýbEõ*
×Tö×X YÒEÊõTö %ãUïc÷O "aç×c÷TöîaçWýEõ'* aç×c÷TöîJ» ô»JôÛç TgöçÌ[ý ØoöçÌ^Ç×`Ì[ýç]Ì^ LÝ[ýX aTöî*
YÒç×Töœöç×XEõ ×`lùçÌ[ý %[ýEõç` FÇ[ý å[ý×` Xç åYãÌ^C ×Tö×X Ø‘ö×`×lùTö* %çYX =Vî] C ×XœöçÌ^ ×Tö×X
aç×c÷ãTöîÌ[ý AEõ»RôçO \Çö[ýX GäQÍö TÇöã_×»K÷ã_X* A aTöî =Y_×ù EõÌ[ýç ^çÌ^ TgöçÌ[ý Ì[ý×»JôTö C »Jô×»JôÛTö
aç×c÷ãTöîÌ[ý [ý§ [ýîç׊ åVãF* `Töç×WýEõ "aç×c÷Töî-açWýEõ-»Jô×[Ì ýTö]ç_ç', ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý
c÷O×Töc÷ça [Ì ý»JôXç, [ý§ GÐÜšö a+çVXç, açe•Êõ×TöEõ YÒ×TöœöçãXÌ[ý c÷O×Töc÷ça [Ì ý»JôXç ×Eõe[ýç ×[ý×`rô ]×c÷_çãVÌ[ý
YÒ×Tö `Òˆùç Lç×XãÌ^ TgöçãVÌ[ý ×XãÌ^ aç×c÷Töî Ì[ý»JôXç –– AÌ[ý å^-ãEõçX AEõ×»RôO `çFçÌ^ Gã[ýbSç EõÌ[ýç
Gã[ýbãEõÌ[ý Yãlù `ÀçHXÝÌ^* [ýÐãL³VÐXçU a[ýEõ×»RôO ×[ýbãÌ^c÷O a]çX\öçã[ý Gã[ýbSç »Jôç×_ãÌ^
×GãÌ^×»K÷ã_X* TgöçÌ[ý å]Wýç ×[ýEõÝSï c÷ãÌ^ä»K÷ LÝSï-G×_Tö EõÝ»RôVO Ðrô ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý YÇÌ[ýçãXç YÊœöç
åUãEõ Ì[ýä±óöç¥çãÌ[ý* åEõçUçC ×Tö×X AEõ]ÇFÝ XX* ×Xf&Êc÷ ×XÌ[ýãYlùTöç åUãEõ ×Tö×X EõFXC
×[ý»Jô×_Tö c÷X ×X* %çÌ[ý Ac÷O é[ý×»JôyîYÉSï %[ýVçãXÌ[ý EõçÌ[ýãSc÷O ×[ý` `TöãEõ [ýÐãL³VÐXçãUÌ[ý TÇö_Xç
YçCÌ^ç aÇEõ×PöX*
×Tö×X aç×c÷TöîLÝ[ýãXÌ[ý YÒU] ×VãEõ c÷O×Töc÷ça ×X\ö[ÛÌ ý ×[ýbãÌ^Ì[ý YÒ×Tö %çGÐc÷Ý ×»K÷ã_X* ×EõÜ™öÇ
B×Töc÷ç×aEõ ^VÇXçU aÌ[ýEõçãÌ[ýÌ[ý aÇYÌ[ýç]`ï TgöçãEõ Eõç×c÷×XYÒWýçX Ì[ýJ» ôXçÌ[ý Y×Ì[ý[ýãTöÛ c÷O×Töc÷çãaÌ[ý
TöUîçã_ç»JôXçÌ^ %çGÐc÷Ý EõãÌ[ý TÇöã_×»K÷_* ×Tö×X ×[ý×\ö~ _çc÷Oä[ýÐ×Ì[ý, aÌ[ýEõç×Ì[ý X×U`ç_ç YÒ\Êö×Tö ØšöçãX
aeÌ[ý×lùTö ]É_ Yy-Y×ÅyEõç, V×__-VØ™öçã[ýL c÷OTöîç×VÌ[ý YÒ×Tö×_×Y, %çã_çEõ×»Jôy YÒ\Êö×Tö aeGÐc÷ EõãÌ[ý
XçXçX TöUî aeGÐc÷ EõÌ[ýãTö UçEõã_X* AEõc÷O aㆠTöUî aeGÐc÷, Y×Ì[ý[ýTöÛX C Y×Ì[ý[ýˆùÛãXÌ[ý ]çWýîã]
×[ýpûçXa¶ö‚Tö c÷O×Töc÷ça %çã_ç»JôXçÌ[ý %Y×Ì[ýc÷ç^ï XÝ×Tö %çÌ^wø EõÌ[ýãTö UçEõã_X*
[ýÐãL³VÐXçU [ýã³VîçYçWýîçÌ^ TgöçÌ[ý a]GÐ LÝ[ýX[ýîçYÝ å^ Y×Ì[ý]çS TöUî aeGÐc÷ EõãÌ[ý×»K÷ã_X TöçÌ[ý
açc÷çã^î ×Tö×X å]ì×_Eõ GÐÜöš %XçÌ^çãac÷O ×_FãTö YçÌ[ýãTöX* c÷Ì^ãTöç Töç WýçÌ[ýç[ýç×c÷Eõ c÷O×Töc÷ça c÷Tö,
×X׸K÷VÐ c÷O×Töc÷ça c÷ãTöç Xç* [ýÐãL³VÐXçU å^a[ý YÒã_ç\öX åUãEõ ×XãLãEõ %ãXEõ VÉã[Ì ý a×Ì[ýãÌ^ åÌ[ýãF
a]Ø™ö yÓ×»RôO C ×[ýTöãEïõ[Ì ý >ãˆùÛ =äPö ×GãÌ^×»K÷ã_X* ×Tö×X ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý YÊœöç åUãEõ C
XçXçX B×Töc÷ç×aEõ TöUî YÒ]çS åUãEõ [ýçIøç×_Ì[ý LÝ[ýX ^çYX, ×»JôÜö™ ç\öç[ýXç C a]çãLÌ[ý ×[ý×\ö~
×VãEõÌ[ý YÒ×Tö YçPöãEõÌ[ý VÊ×rô %çEõbïS EõãÌ[ý×»K÷ã_X* ×Tö×X ×XãL ×Eõ»K÷Ç [ýã_X ×X, TgöçÌ[ý aeGÐc÷c÷O a[ý
EõUç [ýã_ä»K÷* %TöÝTöãEõ ×Tö×X EõUç [ý×_ãÌ^ä»K÷X* TgöçÌ[ý =Vî] C Yˆù×Tö %×\öX[ý* TgöçÌ[ý aÊ×rô
AEõçWýçãÌ[ý c÷O×Töc÷ça C aç×c÷Töî*
[ýÐãL³VÐXçU Ì[ý×»JôTö GÐÜöš TgöçÌ[ý Eõçã_ A[ýe [ýTöÛ]çX Eõçã_ Gã[ýbEõãVÌ[ý Eõçä»K÷ %×Tö ]É_î[ýçX*
Ac÷O %[ýØšöçãX ×Tö×X AEõ×VãX åYgì»K÷X ×X* VÝHï TgöçÌ[ý aeGÐç]* c÷çÌ[ý ]çXçÌ[ý ]çX×aEõTöç TgöçÌ[ý ×»K÷_
Xç* Ac÷O %V]î ]çX×aEõTöç TgöçãEõ LÌ^Ý EõãÌ[ý×»K÷_*
%ç]Ì[ýç AEõUç Lç×X å^, [ýçe_çãVã`Ì[ý açe•Êõ×TöEõ c÷O×Töc÷çãaÌ[ý %XîTö] ×\ö×wø ae[ýçVaç]×Ì^EõYy* YÉ[ýïEõç_ C a]Eõç_ãEõ LçXãTö c÷ã_ ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý ¥çÌ[ýØšö c÷ãTö c÷Ì^*
%ç]çãVÌ[ý åVã` ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý ×X[ýïç×»JôTö %e` aeEõ_ãXÌ[ý EõçL £Ì[ýÓ c÷ã^Ì ×»K÷_ GTö
`TöçŒÝÌ[ý ]çMõç]ç×Mõ a]Ì^ åUãEõ* A-×[ýbãÌ^ Y×UEÊõãTöÌ[ý \Éö×]Eõç Yç_X EõãÌ[ý×K» ÷ã_X AEõLX
×[ýãV`Ý* 1 1853 ×FкRôOç㌠åL]aË _e-AÌ[ý "ae[ýçV açÌ[ý' YÒEõç×`Tö c÷Ì^* åV`ÝÌ^ ae[ýçVaç]×Ì^EõYäy YÒEõç×`Tö c÷O×Töc÷ça, LÝ[ýXÝ, =YçFîçX C XÝ×TöGã”Ì[ý aeEõ_X A×»RôO (Selections
from Bengali periodical press being extracts from native newspaper or periodicals
on history, biography, anecdotes moral-tales etc.)* AÌ[ý YãÌ[ýÌ[ý [ý»K÷[Ì ý Eõîç_Eõç»RôOç •Çõ_[ýÇEõ
åaçaçc÷O×»RôO åUãEõ YÒEõç×`Tö c÷Ì^ åL]aË _e-AÌ[ý "[ý†ÝÌ^ YçPöç[ý_Ý'Ì[ý TÊöTöÝÌ^ F‰ø* »K÷çyYçPöî Ac÷O
YÇØ™öEõ×»RôOãTö "a]ç»JôçÌ[ý-VYïS', "a]ç»JôçÌ[ý-»Jô׳VÐEõç' C "ae[ýçV Ì[ýaaçGÌ[ý' åUãEõ ã[ý` ×Eõ»K÷Ç %e`
aeEõ×_Tö c÷Ì^* 1858 ×FкRôçO ㌠%pûçTöXç]ç AEõ [ýî×Nþ XÝ_EõãÌ[ý[Ì ý å`çbS C %Töîç»JôçãÌ[ýÌ[ý
×[ýÌ[ýÓãˆù LX]Tö GPöãXÌ[ý =ãã`î "×aã_EõaXaË åYYçÌ[ýaË %XË c÷O׳QöãGç Eõç_×»RôãO \ö`X c÷OX å[ý†_'
Xçã] AEõ×»RôO YÇØ™öEõ YÒEõç` EõãÌ[ýX* ×XãLÌ[ý [ýNþã[ýîÌ[ý Ø‘öYãlù ×Tö×X "Eõîç_Eõç»RôçO ×Ì[ý×\ö=', "×c÷³VÇ
åY×®ÏôÌ^»RôO', "c÷Oe×_` ]îçX', "c÷O׳QöÌ^çX ×Zõ·Qö', "»RôçEõç ×X=L' YÒ\Êö×Tö Yy-Y×ÅyEõç åUãEõ å[ý` ×Eõ»K÷Ç
%e` aeEõ_X EõãÌ[ýX* AÌ[ý Eõç»K÷çEõç×»K÷ a]ãÌ^ ×[ýFîçTö Ì[ýçLEõ]ïJ» ôçÌ[ýÝ ×a»RôOXEõçÌ[ý. 2 "Eõîç_Eõç»RôçO
åGãL»RôO'-AÌ[ý ×X[ýïç×»JôTö %e` aeEõ_ãXÌ[ý EõçãL c÷çTö åVX* ×a»RôXO EõçãÌ[ýÌ[ý a+çVXçÌ^ "×aã_EõaXaË
ZÐõ] Eõîç_Eõç»RôOç åGãL»RôOaË'-AÌ[ý ×TöX×»RôO F‰ø (1] - 1864 ×FкRôçO Œ, 2Ì^ - 1865 ×FкRôOçŒ, 3Ì^ 1868 ×FкRôOçŒ)-A YÒEõç×`Tö c÷^Ì * »JôTÇöUï F‰ø×»RôO aeEõ_X EõãÌ[ýX ×c÷=L åQö×\öQö aîçã³Qö]îçX.3*
aç]ç×LEõ c÷O×Töc÷ça Ì[ý»JôXçÌ[ý =YçVçX ×c÷ãaã[ý YÇãÌ[ýçãXç Yy-Y×ÅyEõçÌ[ý mÌ[ýÓ±¼ö å^ %Y×Ì[ýaÝ],
Töç =Y_×ù EõãÌ[ý [ýçIøç×_ [ýÇ׈ùLÝ[ýÝÌ[ýç ×[ýe` `TöãEõÌ[ý YÒU] ×VEõ åUãEõ Ac÷O WýÌ[ýãXÌ[ý EõçãL
]ãXç×Xã[ý` EõãÌ[ýX* ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäy YÒEõç×`Tö ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãXÌ[ý ae[ýçV C Ì[ýJ» ôXç aeEõ_X
EõÌ[ýãTö [ýçIøç×_Ì[ýç TödYÌ[ý c÷X* 1910 ×FкRôOç㌠XãÌ[ý`»Jô³VÐ åaXmŠ (1857-60 ×FкRôOçŒ) Ac÷O
Eõç_Yã[ýï "×c÷³VÇ åY×®ÏôÌ^»RôO' åUãEõ c÷×Ì[ý`»Jô³VÐ ]ÇãFçYçWýîçãÌ^Ì[ý ×Eõ»K÷Ç å_Fç aeEõ_X EõãÌ[ý GÐÜöš çEõçãÌ[ý
YÒEõç` EõãÌ[ýX* ]Ì^]X×aeãc÷Ì[ý åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçÌ[ý (1870-1926 ×FкRôOçŒ) A ×[ýbãÌ^
×[ýpûçXa¶]Tö ×»JôÜ™öç EõãÌ[ý×»K÷ã_X* 1917 ×FкRôçO ㌠YÒEõç×`Tö "[ýçe_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî' GÐãÜšö
2
åEõVçÌ[ýXçU å^ Gã[ýbSç £Ì[ýÓ EõãÌ[ýX Töç yÔ]çXŸãÌ^ A×GãÌ^ ×XãÌ^ åGä»K÷X [ýÐãL³VÐXçU [ýã³VîçYçWýîçÌ^,
×[ýXÌ^ åHçb, %ç×XaÇ#ç]çX, ]ÇØ™öçZõç XÉÌ[ý=_ c÷Oa_ç], ]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇX, Ø‘öYX [ýaÇ YÒ]ÇF* AgãVÌ[ý
Gã[ýbSçÌ^ VÇc÷O [ýã†Ì[ý ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý =àö[ý, ×[ýEõç` C AÌ[ý %×\öHçãTöÌ[ý æ»Jôc÷çÌ[ýç &rô c÷ã^Ì
YÒEõç×`Tö c÷ã^Ì ä»K÷* [ýçIøç×_ a]çãLÌ[ý ×[ý[ýTöÛãXÌ[ý Ì[ýÖYãÌ[ýFçÌ[ý aㆠ[ýçe_ç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý
×X×[ýQÍö å^çG YÒ]ç×STö c÷ãÌ^ä»K÷* ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý Gã[ýbãEõÌ[ýç Gã[ýbSçÌ[ý _lùî a+ãEïõ
[ýã_ä»K÷X å^, a]aç]×Ì^Eõ a]çL×»RôOãEõ å[ýçMõçÌ[ý LXîc÷O TgöçÌ[ýç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý ¥çÌ[ýØšö
c÷ã^Ì ä»K÷X*
Ac÷O YÒaㆠåEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçãÌ[ý[Ì ý "[ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî' GÐÜöš ×»RôOÌ[ý =ä{F YÒUã]
EõÌ[ý×»K÷* åEõVçÌ[ýXçU ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy ×XãÌ^ EõçL £Ì[ýÓ EõÌ[ýç[Ì ý %çãG åUãEõc÷O aç×c÷Töî»Jô»JôÛçÌ^
aÇ×[ýFîçTö ×»K÷ã_X* TgöçÌ[ý "Ì[ýç]çÌ^ãSÌ[ý a]çL' (Ì[ý»JôXçÌ[ýçö 1328 [ý†çŒ) TgöçãEõ ×[ýFîçTö EõãÌ[ý×»K÷_*
AÌ[ý %çãG 1908 ×FкRôOç㌠×Tö×X [ýçe_ç GVî aç×c÷ãTöîÌ[ý c÷O×Töc÷ça Ì[ý»JôXç EõãÌ[ýX* åac÷O [ýc÷O×»RôOãTö
(GVîaç×c÷Töî –– açÌ[ýØ‘öTö EÇõt) åEõVçÌ[ýXçU TgöçÌ[ý "[ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî' YÒEõçã`Ì[ý ×[ýpûçYX
YÒ»JôçÌ[ý EõãÌ[ýX* ×EõÜ™öÇ XçXç EõçÌ[ýãS [ýc÷O×R» ôO %çãÌ[ýç V` [ý»K÷Ì[ý YãÌ[ý 1917-A YÒEõç×`Tö c÷Ì^* Ac÷O
"[ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî' [ýc÷O×R» ôcO ÷O ×[ý` `TöãEõ [ýçe_ç \öçbçÌ^ YÒEõç×`Tö aç]×Ì^Eõ Y×ÅyEõç×VÌ[ý
YÒU] Y×Ì[ýJ» ôçÌ^Eõ GÐÜöš * Ac÷O GÐÜöš YÒEõçã`Ì[ý %çãG åEõVçÌ[ýXçU TgöçÌ[ý Gã[ýbSçÌ[ý ×Eõ»K÷Ç ×Eõ»K÷Ç %e` YyY×ÅyEõçÌ^ YÒ[ýµùçEõçãÌ[ý å_ãFX* YãÌ[ý åam×_ TgöçÌ[ý GÐãÜšö ØšöçX åYãÌ^×»K÷_* å^]X 1319 [ý†çãŒ
TgöçÌ[ý a+ç×VTö "åaìÌ[ý\ö Y×ÅyEõç'Ì[ý »JôTÇöUï [ýãbï[Ì ý YÒU] aeFîçÌ^ (Eõç×wïøEõ 1322 [ý†çŒ) TgöçÌ[ý
å_Fç "]Ì^]X×aeãc÷ ae[ýçVYy' YÒ[ýµù×»RôO YÒEõç×`Tö c÷Ì^* Ac÷O [ý»K÷ã[Ì ýÌ[ý Zõç“ÇX aeFîçãTö TgöçÌ[ý
%çãÌ[ýEõ×»RôO Ì[ý»JôXç "åaEõçã_Ì[ý [ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ Y×ÅyEõç C [ý†a]çL' YÒ[ýµù×»RôO å[ý×Ì[ýãÌ^×»K÷_* Ac÷O
\öçã[ýc÷O TgöçÌ[ý Y×Ì[ýEõ×”Tö c÷O×Töc÷ça×»RôO Ì[ýÖYç×Ì^Tö c÷ãTö UçãEõ* %[ýã`ãb 1324 [ý†çãŒÌ[ý %çbç»RÍô
]çãa GÐÜöš çEõçãÌ[ý YÒEõç×`Tö c÷Ì^ "[ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî'-AÌ[ý YÒU] F‰ø×»RôO* GÐÜöš ×»RôÌ[O ý Y×Ì[ý×Wý
a+ãEïõ å_FEõ "]ÇF[ýãµù' ×_ãF×»K÷ã_X ––
aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî %ãUï %ç×] –– éV×XEõ, [ýçÌ[ýy×Ì^Eõ, açŠç×c÷Eõ, Yç×lùEõ, ]ç×aEõ YÒ\Êö×Tö
Y×ÅyEõç –– ^çc÷çãTöc÷O å[ý`ÝÌ[ý \öçG aç×c÷ãTöîÌ[ý %çã_ç»JôXç EõÌ[ýç c÷c÷OÌ^ç×»K÷_ – Töçc÷ç – [ýÇ×MõÌ^ç×»K÷
A[ýe ^TöVÌ[É ý aeGÐc÷ Eõ×Ì[ýãTö Yç×Ì[ýÌ^ç×»K÷, Töçc÷ç[Ì ý ×[ý[ýÌ[ýS Ac÷O GÐãÜšö YÒVçX Eõ×Ì[ýãTö æ»Jôrôç
Eõ×Ì[ýÌ^ç×»K÷* ATö¥îTöÝTö Ac÷O aEõ_ aç]×Ì^Eõ aç×c÷ãTöîÌ[ý %çã_ç»JôXç YÒaㆠ%XîçXî
ae[ýçVYyç×VÌ[ý a¶‘öãµùC å^ VÇc÷O AEõ»RôOÝ EõUç [ý_ç ^çÌ^, Töçc÷çC [ý×_ãTö æ»Jôrôç Eõ×Ì[ýÌ^ç×»K÷*4
åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçãÌ[ý[Ì ý YÒÌ^ça EõTö»RôçO aZõ_ c÷ãÌ^×»K÷_ åa×»RôO ×\ö~ YÒ`Â* [ýc÷O×R» ôÌ[O ý YÒWýçX VÇ×»RôO
%e`* YÒU] %e`×»RôO (YÒU] ae•õÌ[ýS %XÇaçãÌ[ý) 1-194 YÊœöçÌ^ ×[ýXîØ™ö* AÌ[ý aÉ»JôXçÌ^ å_FEõ
3
×[ýã`ŸÌ[ý XçXç aç]×Ì^EõYäyÌ[ý Y×Ì[ýJ» ôÌ^ c÷ç×LÌ[ý EõãÌ[ýä»K÷X* \Éö×]Eõç »K÷çQÍöç YÒU]çeã`Ì[ý %WýîçÌ^ aeFîç
»K÷^Ì * %WýîçÌ^m×_Ì[ý ae×lùŠ Y×Ì[ýaÌ[ý ×X¶oöÌ[ýÖY:
(Eõ) YÒU] %WýîçãÌ^ ×]`Xç×Ì[ý ^ÇãGÌ[ý [ýçe_ç ]Ç×VÐTö GÐãÜšö[Ì ý AEõ×»RôO ×X\ö[ÛÌ ýã^çGî Töç×_Eõç åVCÌ^ç
c÷ã^Ì ä»K÷*
(F) ×¥TöÝÌ^ %WýîçãÌ^ ×Tö×X åEõç+ç×XÌ[ý %ç]ã_ åV`ÝÌ^ ×`lùçÌ[ý %[ýØšöç C [ýî[ýØšöç a+ãEïõ
%çã_ç»JôXç EõãÌ[ýä»K÷X ^çãTö aç]×Ì^EõYäyÌ[ý YÒ»JôçÌ[ý C YÒaçãÌ[ýÌ[ý ×Y»K÷ãX ×`lùç-YÒaçãÌ[ýÌ[ý
c÷O×Töc÷çãaÌ[ý a+ÊNþTöç %XÇWýç[ýX EõÌ[ýç ^çÌ^*
(G) TÊöTöÝÌ^ %WýîçãÌ^ %çã_ç×»JôTö c÷ãÌ^ä»K÷ "[ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷ãTöîÌ[ý yÔ]×[ýEõç` C [ý†a]çL' –
– å^FçãX "å[ý†_ åGãL»RôO', "×VGV`ïX', "a]ç»JôçÌ[ý-VYïS', "Gã&_ ]îçGç×LX', "ae[ýçV
åEõì]ÇVÝ', "[ýÐç¡ùS-ãa[ý×Wý' C "ae[ýçV YÒ\öçEõÌ[ý' YÒ\Êö×Tö Y×ÅyEõçÌ[ý Y×Ì[ýJ» ôÌ^ YÒaㆠYy
YÒEõçã` ×]`Xç×Ì[ý A[ýe ×[ýÐ×»RôO` aÌ[ýEõçãÌ[ýÌ[ý aㆠåV`ÝÌ^ =ãVîçãGÌ[ý aeHçãTöÌ[ý »K÷×[ý×»RôOC ×»Jô×ÅyTö
c÷ã^Ì ä»K÷* c÷OeãÌ[ý×L ×`lùçÌ[ý YÒ\öç[ý AãV`ÝÌ^ãVÌ[ý ]ãWýî =wøãÌ[ýçwøÌ[ý ×[ýØö™Ê Tö c÷CÌ^çÌ[ý =Vçc÷Ì[ýS
×VãÌ^ ×Tö×X YîçÌ[ýÝ»JgôçV ×]äyÌ[ý "]ç×aEõ Y×ÅyEõç' C =ã]`»Jô³VÐ VãwøÌ[ý "[ýç]çã[ýç×WýXÝ'Ì[ý YÒa†
AãXä»K÷X* AÌ[ýYãÌ[ýc÷O £Ì[ýÓ EõãÌ[ýä»K÷X "[ý†V`ïX'-AÌ[ý YÒEõç` aÉäy "X[ýÝX ^ÇG'*5
(H) GÐãÜšö[Ì ý »JôTÇöUï %WýîçãÌ^ ]ÇVÐS aeyÔçÜ™ö XçXçX ae[ýçV C XçXçX c÷OeãÌ[ý×L Yy-Y×ÅyEõçÌ[ý ×[ý[ýÌ[ýS
åVCÌ^ç c÷ã^Ì ä»K÷* Töç»K÷çQÍöç åVCÌ^ç c÷ãÌ^ä»K÷ ]ÇVSÐ %çc÷OãXÌ[ý YÒ»Jô_X A[ýe TödaeyÔçÜ™ö YÒ×Tö×yÔÌ^ç
C YÒ×Tö[ýçãVÌ[ý XçXç ae[ýçV*
(Iø) Y‡û] %WýîçãÌ^ %çä»K÷ aç×c÷Töî YÒ»JôçãÌ[ý YÒç»JôÝX [Ì ýçL×[ý×Wý-aeyÔçÜ™ö %çã_ç»JôXç*
(»Jô) bœö %WýîçãÌ^ aç]×Ì^EõYäyÌ[ý YÒaçãÌ[ýÌ[ý aㆠåVã`Ì[ý QöçEõ[ýî[ýØšöç[Ì ý aeã^çG ×XãÌ^ å^]X
%çã_ç»JôXç %çä»K÷, åTö]×X %çä»K÷ ]ZõaËaã_ aç]×Ì^EõYäyÌ[ý %[ýVçãXÌ[ý EõUçC*
åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçãÌ[ý[Ì ý GÐãÜšöÌ[ý ×¥TöÝÌ^çeã` YÒçÌ^ 40×»RôO Y×ÅyEõçÌ[ý Y×Ì[ýJ» ôÌ^ YÒVwø c÷ãÌ^ä»K÷
"å[ý†_ åGãL»Rô'O (1818) åUãEõ "a]çL VYïS' (1871) Y^ïÜ™ö* åac÷O aㆠ%çä»K÷ EõãÌ^EõLX
Y×ÅyEõç a+çVãEõÌ[ý LÝ[ýXÝ ^ç %Xîy aÇ_\ö XÌ^* å^]X –– "×[ýãVîç~×Töaç×WýXÝ' Y×ÅyEõçÌ[ý
a+çVEõ å`Ì[ýYÇãÌ[ý[Ì ý L×]VçÌ[ý c÷Ì[ýJ» ô³VÐ æ»JôìWý[ÇÌ ýÝÌ[ý LÝ[ýXÝ* LÝ[ýXÝ »K÷çQÍöçC ×[ýpûçYX Y×ÅyEõçÌ[ý ]É_î,
YÒEõçã`Ì[ý c÷O×Töc÷ça, GÐçc÷Eõ, Y×ÅyEõç åUãEõ YÒça׆Eõ aeEõ_X, Y×ÅyEõçÌ[ý »Jô×[Ì ýy ×XÌ[ýÖYS, [ýbïaeFîç×VÌ[ý ×[ý[ýÌ[ýS, ×`ãÌ[ýçYÌ[ýÝ æ`ÀçEõç×V, \Éö×]Eõç c÷OTöîç×V =ˆùçÌ[ý C a×[ýØ™öçãÌ[ý %çã_ç»JôXç EõãÌ[ý
åEõVçÌ[ýXçU TgöçÌ[ý GÐãÜšö[Ì ý [ýîçYEõTöç YÒ×TöYçVX EõãÌ[ýä»K÷X* å[ýçMõç ^çä¬K÷ åEõVçÌ[ýXçU Y×ÅyEõçÌ[ý aeFîç
åVãF Töã[ý ]Ü™ö[ýî EõÌ[ýãTöX* =Vçc÷Ì[ýSØ‘ö[Ì ýÖY "X[ýYÒ[ýµù' Y×ÅyEõçÌ[ý å`b aeFîçÌ[ý ×[ý[ýÌ[ýSC ×Tö×X
×X׸JôTö\öçã[ý =ˆùçÌ[ý EõãÌ[ý ×VãÌ^ä»K÷X* Ì[ý»JôXç YÒSç_Ý ×[ýä`ÀbãSC ×Tö×X açc÷aÝ C ×[ý`Ÿçaã^çGî*
å^]X –– "%ã[ýçWý[ýµÇù' Y×ÅyEõç YÒaㆠTgöçÌ[ý ]Ü™ö[ýî –– "[ý×áø]^ÇãGÌ[ý YãÌ[ý Ì[ý[ýݳVÐXçU å^ GVî
4
Ì[ýJ» ôXçÌ[ý YÒSç_Ý YÒ[ýµùX Eõ×Ì[ý^Ì çä»K÷X, Ac÷O Ì[ýJ» ôXç YÒSç_Ý Töçc÷çÌ[ýC %çV`ï'* 6 AÌ[ý Zõã_ TgöçÌ[ý [ýc÷O
åEõ[ý_]çy TöUîY×t c÷ã^Ì CäPö ×X* c÷OºRôO c÷O׳QöÌ^ç åEõç+ç×XÌ[ý %ç]ã_ 83×»RôO ]Ç×VÐTö [ýc÷OãÌ^[Ì ý
%çã_ç»JôXç, \öçbç-Ì[ýÝ×TöÌ[ý Y×Ì[ýJ» ôÌ^ Ac÷O [ýc÷OãÌ^[Ì ý ×[ýã`b %çEõbïS* ^ÇG C LÝ[ýX TgöçÌ[ý Eõ_ã]
×Xfã`ãb WýÌ[ýç YäQÍö åGä»K÷* ×Tö×X åac÷O ^ÇãGc÷O açc÷×aEõTöçÌ[ý Y×Ì[ýJ» ôÌ^ ×VãÌ^ä»K÷X*
åGgçQÍöç ×c÷³VÇÌ[ýç ^çc÷çc÷O [ý_ÇX Xç åEõX, Ì[ýçLç Ì[ýç]ã]çc÷X Ì[ýçÌ^ å^ Ac÷O %×\öX[ý Wý¶]ï ØšöçYX
Eõ×Ì[ýÌ^ç ×]`XçÌ[ýÝ×VãGÌ[ý Eõ[ý_ c÷c÷OãTö [ýç†ç_Ý ×c÷³VÇ×VGãEõ %ãXEõ Y×Ì[ý]çãS Ì[ýlùç Eõ×Ì[ýÌ^ç×»K÷ã_X,
AEõUç Ø‘öÝEõçÌ[ý Xç Eõ×Ì[ýÌ^ç =YçÌ^ Xçc÷*O 7
×XÌ[ýãYlù TöUîçXÇaµùçX, ×[ý»JôçÌ[ý C ×[ýä`ÀbãS [ýçe_ç aç]×Ì^EõYäyÌ[ý c÷O×Töc÷ça %çã_ç»JôXçÌ^
Ac÷O YÒU] [ýçe_ç c÷O×Tö[ýÊwø×»RôO %çLC YçPöãEõÌ[ý Eõçä»K÷ a]çX %çVÌ[ýSÝÌ^*
AEõçã_Ì[ý ×[ý×`rô aç×c÷Töî %çã_ç»JôãEõÌ[ý ]ãTö, ×[ý` `TöEõÝ [ýçe_çãVã`Ì[ý açe•Êõ×TöEõ c÷O×Töc÷ça
Ì[ýJ» ôXçÌ^ åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçãÌ[ý[Ì ý YãÌ[ýc÷O %çä»K÷X ]ãc÷³VÐXçU ×[ýVîç×X×Wý.8 (1260-1319 [ý†çŒ)*
×Tö×X YÒ»JôçãÌ[ýÌ[ý %Ü™öÌ[ýçã_ åUãEõ ×GãÌ^×»K÷ã_X, EõçÌ[ýS aç]×Ì^EõYy »JôJ» ôÛçÌ^ TgöçÌ[ý \Éö×]Eõç UçEõç aãüøC
×Tö×X ×[ý×\ö~ ×[ýbãÌ^ ×[ý׬K÷~ YÒ[ýµù Ì[ýJ» ôXçÌ^ ×XãLÌ[ý Gã[ýbSç aÝ]ç[ýˆù åÌ[ýãF×»K÷ã_X* [ýÐãL³VÐXçU
[ýã³VîçYçWýîçÌ^ %[ý`î Vç[ýÝ EõãÌ[ýä»K÷X "[ýçe_ç aç]×Ì^EõYy»Jô»JôÛç' TgöçÌ[ý YÉã[ýï åTö]X EõãÌ[ý %çÌ[ýö c÷Ì^
×X* ^×VC åVFç ^çä¬K÷ TgöçÌ[ý %ãXEõ %çãG åUãEõc÷O ]ãc÷³VÐXçU C åEõVçÌ[ýXçU Y×UEÊõãTöÌ[ý \Éö×]Eõç
Yç_X EõãÌ[ýä»K÷X* 1303 [ý†çŒ åUãEõ 1309 [ý†çãŒÌ[ý a]Ì^aÝ]çÌ^ ]ãc÷³VÐXçU "LX½\Éö×]' 9
Y×ÅyEõçÌ^ A ×[ýbãÌ^ 16×»RôO YÒ[ýµù Ì[ýJ» ôXç EõãÌ[ýX* %XîyC ×Tö×X %çÌ[ýC YÒ[ýµù ×_ãF×»K÷ã_X* £WýÇ]çy
"LX½\Éö×]' Y×ÅyEõçãTöc÷O aÉJ» ôXç åUãEõ 1866 ×FкRôçO Œ Y^ïÜ™ö 84×»RôO [ýçe_ç aç]×Ì^Eõ YäyÌ[ý
%çã_ç»JôXç EõãÌ[ýX* å^]X ––
aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî: X[ýî\öçÌ[ýTö 10/12, è»Jôy 1299; [ýç†ç_ç ae[ýçVYäyÌ[ý c÷×O Töc÷ça: LX½\Éö×]
1303 [ý†çãŒÌ[ý éLîœö, %ç×`ŸX, Eõç×wïøEõ A[ýe åYìb aeFîç; 1304 [ý†çãŒÌ[ý é[ý`çF, `Òç[ýS,
\öçVÐ-%ç×`ŸX, Eõç×wïøEõ, %GÐc÷ç^Ì S, åYìb A[ýe Zõç“ÇX-ë»Jôy aeFîç, 1305 [ý†çãŒÌ[ý `Òç[ýS,
%ç×`ŸX A[ýe Eõç×wïøEõ aeFîç*10
×Tö×X "X[ýî\öçÌ[ýTö' Y×ÅyEõçÌ[ý 18/3 %çbç»RÍô 1307 aeFîçÌ^ å_ãFX "å[ý†_ åGãL»RôO'-AÌ[ý
%çã_ç»JôXç* AÌ[ý 18/12 è»Jôy 1307 aeFîçÌ^ å_ãFX "å[ý†_ åGãL»Rô'O C "a]ç»JôçÌ[ý VYïS'*
[ý†ÝÌ^ aç×c÷Töî Y×Ì[ýbd Y×ÅyEõçÌ[ý 5/4 ]çH-ë»Jôy 1305 aeFîçÌ^ VÝHï 245-269 YÊœöçÌ[ý Y×Ì[ýaãÌ[ý
×Tö×X å^ "[ý†ÝÌ^ a]ç»JôçÌ[ý Y×ÅyEõç' (Eõç_çXÇaçÌ[ýÝ c÷O×Tö[ýÊwø) Xçã] å^ YÒ[ýµù å_ãFX TöçãTö "å[ý†_
åGãL»RôO', "a]ç»JôçÌ[ý VYïS', "ae[ýçV åEõì]ÇVÝ' YÒ\Êö×Tö YäyÌ[ý ×[ýØö™Ê Tö %çã_ç»JôXç EõãÌ[ýX* [ýÐãL³VÐXçU
[ýã³VîçYçWýîçÌ^ Lç×XãÌ^ä»K÷X "ae[ýçV åEõì]ÇVÝ'Ì[ý åEõçXC aeFîç ×Tö×X åVãFX×X* Töã[ý ×Eõ ]ãc÷³VÐXçU
TgöçÌ[ý %çãGc÷O Ac÷O Y×ÅyEõçÌ[ý aeFîçm×_ åVãF×»K÷ã_X? [ý†ÝÌ^ aç×c÷Töî-Y×Ì[ýbd-AÌ[ý å^ a\öçÌ^
5
]ãc÷³VÐXçU "[ý†ÝÌ^ a]ç»JôçÌ[ý Y×ÅyEõç' YÒ[ýµù×»RôO YçPö EõãÌ[ýX, åaFçãX "ae[ýçV åEõì]ÇVÝ'Ì[ý EõãÌ^Eõ
[ý»K÷ã[Ì ýÌ[ý Zõçc÷O_ YÒV×`ïTö c÷ãÌ^×»K÷_* ×PöEõ c÷ã^Ì ×»K÷_ Ac÷O Y×ÅyEõç åUãEõ AEõ×»RôO aeEõ_X ]ãc÷³VÐXçãUÌ[ý
a+çVXçÌ^ Y×Ì[ýbd åUãEõ YÒEõç×`Tö c÷ã[ý* ×EõÜ™öÇ åEõçãXç AEõ %LçXç EõçÌ[ýãS Töç YÒEõç×`Tö c÷ãÌ^
×X* Zõã_ %ç]çãVÌ[ý %çãÌ[ýç Y‡ûç` [ý»K÷Ì[ý %ãYlùç EõÌ[ýãTö c÷ãÌ^×»K÷_ [ýÐãL³VÐXçãUÌ[ý aeEõ_ãXÌ[ý
LXî* Töã[ý Am×_Ì[ý aeGÐc÷ ]ãc÷³VÐXçUc÷O EõãÌ[ý ×GãÌ^×»K÷ã_X*
"%XÇaµùçX' Y×ÅyEõçÌ[ý 13 [ýãbï[Ì ý 7 %GÐc÷çÌ^S 1306 aeFîçÌ^ ]ãc÷³VÐXçU Ì[ý»JôXç EõãÌ[ý×»K÷ã_X
"[ýç†ç_ç \öçbçÌ^ YÒU] ae[ýçVYy å[ý†_ åGãL»RôO' YÒ[ýµù×»RôO* A×VEõ åUãEõ ×Tö×X åEõVçÌ[ýXçãUÌ[ý
%ãXEõ %çãGc÷O Ac÷O Eõçã^ï [ýÐTöÝ c÷ãÌ^×»K÷ã_X* ×EõÜ™öÇ åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçãÌ[ý[Ì ý %çã_ç»JôXç GÐÜöš çEõçãÌ[ý
YÒEõçã`Ì[ý åaì\öçGî _ç\ö EõãÌ[ý – åaEõçÌ[ýãS TgöçãEõc÷O %çã_ç»JôXçÌ[ý YÒUã] Ì[ýçFç c÷ãÌ^ä»K÷* XTÇö[ýç
Y×UEÊõãTöÌ[ý ^ç[ýTöÝÌ^ a¶]çX ]ãc÷³VÐXçU ×[ýVîç×X×WýÌ[ýc÷O YÒçYî*
[ýçe_çãVã`Ì[ý açe•Êõ×TöEõ c÷O×Töc÷ça Ì[ýJ» ôXçÌ^ AÌ[ýYÌ[ý ^gçÌ[ý Xç] EõÌ[ýãTö c÷Ì^ ×Tö×X [ýÐãL³VÐXçU
[ýã³VîçYçWýîçÌ^ (1891-1952)* ×Tö×X ae[ýçVa]Éãc÷Ì[ý é[ýpûç×XEõ* TgöçÌ[ý Gã[ýbSçEõã]ïÌ[ý YÒWýçX
é[ý×`rôî c÷_ ×XÌ[ýãYlùTöç* LÝSï-G×_Tö ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý YÊœöç =ä·RôO ×Tö×X aeGÐc÷ EõãÌ[ýä»K÷X
×[ýYÇ_ TöUî* %×Tö`Ì^ ^ä±óöÌ[ý aㆠåac÷Oa[ý TöãUîÌ[ý ×[ýXîça ¥çÌ[ýç Ì[ý»JôXç EõãÌ[ýä»K÷X GÐãÜšöÌ[ý YÌ[ý GÐÜöš *
TgöçÌ[ý _lùSÝÌ^ »Jôç×Ì[ý×ÅyEõ é[ý×`rôî c÷_ XçXç WýÌ[ýãXÌ[ý ×[ýbãÌ^Ì[ý YÒ×Tö %XÇ[Ì ýçG* Gã[ýbSçãlùäy ×Tö×X
×[ý×»Jôy YãUÌ[ý %XÇaçÌ[ýÝ* EõFãXç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý c÷O×Töc÷ça Ì[ýJ» ôXçÌ^, EõFãXç [ý†Ì[ý†]ã‡ûÌ[ý
c÷O×Töc÷ça [ýSïXçÌ^, EõFãXç aç×c÷×TöîEõ-B×Töc÷ç×aEõãVÌ[ý LÝ[ýXÝ Ì[ý»JôXç c÷OTöîç×V aÊ×rôÌ[ý ]ãWýî åUãEõ TgöçÌ[ý
Gã[ýbSçWý]Þ ]X×»RôOãEõ ×»JôãX åXCÌ^ç ^çÌ^* å[ýçMõç ^çÌ^ ×Tö×X %çVîÜ™ö c÷O×Töc÷çãaÌ[ý ]çXÇb, ×^×X
%EõçÌ[ýS \öç[ýç_ÇTöçÌ[ý YÒ`ÒÌ^ ×VãTö %Ì[ýç×L* TgöçÌ[ý Ì[ý×»JôTö C YÒEõç×`Tö YÒU] GÐÜöš c÷_ "[ýç†ç_çÌ[ý
å[ýG]'* Töã[ý YÒU] Ì[ý»JôXç×»RôO a+ãEïõ Y׉øTö ^VÇXçU aÌ[ýEõçÌ[ý TgöçãEõ Eõç×c÷×X YÒWýçX Ì[ýJ» ôXçÌ[ý
Y×Ì[ý[ýãTöÛ c÷O×Töc÷çãaÌ[ý TöUîçã_ç»JôXçÌ^ %çGÐc÷Ý EõãÌ[ý åTöçã_* ×Tö×X 1321 [ý†çŒ åUãEõ c÷O×Töc÷çaÌ[ýJ» ôXçÌ[ý TöUî aeGÐc÷ EõÌ[ýãTö %çÌ[ýö EõãÌ[ýX* c÷O×+×Ì[ýÌ^îç_ _çc÷Oä[ýÐ×Ì[ý, aÌ[ýEõç×Ì[ý X×U`ç_ç, ×[ý×\ö~
YÒç»JôÝX GÐÜöš çGçÌ[ý, ×[ýÐ×»RôO` _çc÷Oä[ýÐ×Ì[ý, ×[ýÐ×»RôO` ×]=×LÌ^], c÷O׉øÌ^çX %×Zõa, å[ý†_ _çc÷Oä[ýÐ×Ì[ý
Eõîç»RôçO _GË, G[ýSïã]³RôO %çEïõçc÷O\öç_ QöEÇõã]³Rô,O å[ýUÇX åaçaçc÷O×»Rô,O •Çõ_ åaçaçc÷O×»RôÌ[O ý ×Ì[ýãYç»RôOÛ ×Tö×X
×[ýYÇ_\öçã[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý EõãÌ[ýä»K÷X* ×Tö×X c÷Ì^ãTöç [ýÇMõãTö åYãÌ[ý×»K÷ã_X [ý†ãVã`Ì[ý L_[ýçÌ^ÌÇ[ý YÒEÊõ×Tö EõTö
VÐÓTö Yy-Y×ÅyEõçÌ[ý %çÌ^Ç lùÌ^ EõãÌ[ý LÝSï EõãÌ[ý TÇö_ã[ý* Töçc÷O ×Tö×X YÒç^Ì awøÌ[ý [ý»K÷Ì[ý %çãG
åam×_ãEõ Ì[ýlùç EõÌ[ýçÌ[ý AEõEõ Vç×Ì^±¼ö ×XãÌ^ Ø‘öÌ^e AEõ×»RôO YÒ×TöœöçãX Y×Ì[ýSTö c÷ãÌ^×»K÷ã_X* [ýçe_ç
ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy »JôJ» ôÛçÌ[ý YÒaㆠ×Tö×X "ae[ýçVYäy-ãaEõçã_Ì[ý EõUç' GÐãÜšö[Ì ý YÒU] Fã‰øÌ[ý
"\Éö×]Eõç'Ì^ [ýã_ä»K÷X ––
[ýçe_ç \öçbç C aç×c÷ãTöîÌ[ý ×[ýEõç`, %ç]çãVÌ[ý a]çãL c÷eO ãÌ[ýLÝ ×`lùç C c÷=O ãÌ[ýçYÝÌ^ YÒ\öçã[ý
×[ýØ™öçÌ[ý, åVã`Ì[ý TödEõç_ÝX aç]ç×LEõ, %ç×UïEõ C Ì[ýçrÑôÝÌ^ %[ýØšöç A[ýe WýÝãÌ[ý WýÝãÌ[ý Töçc÷çÌ[ý
6
Y×Ì[ý[ýwïøX, AEõ EõUçÌ^ >X×[ýe` `TöçŒÝÌ[ý [ýçIøç_Ý-LÝ[ýãXÌ[ý aÇF-VÇfF, %ç`ç-%çEõç«lùç, aEõ_
×VEõ a¶‘öãµùc÷O åa-^ÇãGÌ[ý ae[ýçVYäyÌ[ý ]ãWýî [ý§ %]É_î =YEõÌ[ýS ×[ý×lùŠ Ì[ý×c÷Ì^çä»K÷* %ç[ýçÌ[ý
>X×[ýe` `TöçŒÝãTö ^gçc÷çãVÌ[ý %ç×[ý\öÛçã[ý [ýã†Ì[ý c÷×O Töc÷ça =#_ c÷c÷OÌ^ç =×PöÌ^ç×»K÷_, Tgöçc÷çãVÌ[ý
LÝ[ýX»Jô×Ì[ýTö [Ì ý»JôXç Eõ×Ì[ýãTö åGã_C a]aç]×Ì^Eõ ae[ýçVYäyÌ[ý açlùî %Y×Ì[ýc÷ç^ïî*11
TgöçÌ[ý "ae[ýçVYäy åaEõçã_Ì[ý EõUç'Ì[ý VÇ×»RôO F‰ø =×X` `TöãEõÌ[ý ae[ýçV aç]×Ì^Eõ-Yy
a+×EïõTö Gã[ýbSçÌ[ý =da×[ýã`b* A×»RôO YÒUã] ×TöX×»RôO Fã‰ø %ç±ÁYÒEõç` EõãÌ[ý ^UçyÔã] 1339,
1340 C 1342 [ý†çãŒ* TÊöTöÝÌ^ F‰ø×»RôO ×»K÷_ %çaã_ YÒU] C ×¥TöÝÌ^ Fã‰øÌ[ý aeã^çLX %e`
^ç YãÌ[ý AEõ×ÅyTö c÷ã^Ì VÇ×»RôO Fã‰øc÷O YÒEõç×`Tö c÷Ì^* YÒU] F‰ø×»Rô[OÌ ý %ç×`ŸX 1339 açã_ YÒEõçã`Ì[ý
YãÌ[ý AÌ[ý ×¥TöÝÌ^ ae•õÌ[ýS YÒEõç×`Tö c÷Ì^ Ygç»Jô [ý»K÷ã[Ì ýÌ[ý ]ãWýî 1344 [ý†ç㌠A[ýe Y×Ì[ý[ý×TöÛTö C
Y×Ì[ý[ý×WýïTö TÊöTöÝÌ^ ae•õÌ[ýS×»RôO YÒEõç` YçÌ^ 1356 [ý†çãŒÌ[ý `Òç[ýS ]çãa* AãTö 1818-1830
Eõç_Yã[ýï YÒEõç×`Tö Y×ÅyEõçÌ[ý EõUç [ý_ç c÷ã_C F‰ø×»RôO £Ì[ýÓ c÷ãÌ^ä»K÷ "a]ç»JôçÌ[ý VYïS'-AÌ[ý aeEõ_X
åUãEõ* AÌ[ý Zõã_ =×X` `TöãEõÌ[ý YÒU]çãWýï [ý†ÝÌ^ ×`lùç, aç×c÷Töî C a]çL ×[ýbÌ^Eõ ×[ý×»Jôy
ae[ýçV YçPöEõ LçXãTö YçãÌ[ý* TgöçÌ[ý EÊõTöEõ]ï Y×Ì[ý]çY EõãÌ[ý c÷O×Töc÷ça×[ýVË ^VÇXçU aÌ[ýEõçãÌ[ýÌ[ý
]Ü™ö[ýî ––
""%çÌ[ý Töçc÷çÌ[ý "ae[ýçVYäy åaEõçã_Ì[ý EõUç' EgõçÅ×»Jô ×VÌ^ç »K÷çYçÌ[ý YçTöç Eõç×»RôOÌ^ç %çPöç ×VÌ^ç
åLçQÍöç aeEõ_X [ý×c÷ Xãc÷, c÷Oc÷ç AEõ×»RôO LÝ[ýÜ™ö aç×c÷TöîGÐÜöš , AEõ ×[ý»JôlùS ×`”ÝÌ[ý aÊ×rô – AEõUç
açWýçÌ[ýãS [ýÇãMõ Xç*''12
"ae[ýçVYäy åaEõçã_Ì[ý EõUç' GÐÜöš ×»RôÌ[O ý ×[ýXîça _lùî EõÌ[ýçÌ[ý ]Tö* YÒUã] "a]ç»JôçÌ[ý VYïãS'Ì[ý
×[ý×\ö~ aeFîç åUãEõ ×`lùç ×[ýbÌ^Eõ TöUîç×VC YãÌ[ý aç×c÷Töî A[ýe a]çL Wý]ï ×[ýbÌ^Eõ TöUîç×V,
×XYÇS ×[ý»JôçãÌ[ý GÊc÷ÝTö c÷ãÌ^ä»K÷* "a]ç»JôçÌ[ý VYïS' YÒEõçã`Ì[ý (1818) ×PöEõ %çãGÌ[ý [ý»K÷Ì[ý ×c÷³VÇ Eõã_L
(1817) Øšöç×YTö c÷ã^Ì \öçÌ[ýTöÝÌ^ ×`lùç [ýî[ýØšöçãEõ %çWýÇ×XEõ Ì[ýÖY ×VãÌ^×»K÷_* TöçÌ[ýYÌ[ý åUãEõ åV`Ý×[ýãV`Ý =ãVîçãG XçXçX ×`lùç YÒ×TöœöçX LX½ ×XãTö £Ì[ýÓ EõãÌ[ý×»K÷_* AÌ[ý aㆠ^ÇNþ ×»K÷_ a]çL C
Wý]ï ae•õçÌ[ý %çã³Vç_X* »K÷çYçFçXçÌ[ý åVì_ãTö ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý Yç`çYç×` XçXçX ×[ýbÌ^ ×XãÌ^
XçXçX [ýc÷OYy »K÷çYç c÷ãTö UçãEõ* [ýÐãL³VÐXçU Ac÷O a[ým×_ TöUî "aç×c÷Töî' %eã` ×[ýXîØ™ö
EõãÌ[ýä»K÷X* TgöçÌ[ý aÇ×_×FTö VÝHï \Éö×]Eõç×»RôO %ç]çãVÌ[ý A ×[ýbãÌ^ YUYÒV`ïEõ*
"ae[ýçVYäy åaEõçã_Ì[ý EõUç'Ì[ý ×¥TöÝÌ^ F‰ø×»RôO 1340 açã_ YÒU] YÒEõç×`Tö c÷Ì^* 1348-A
AÌ[ý ×¥TöÝÌ^ ae•õÌ[ýS å[ýãÌ[ýçÌ^* YÒU] F‰ø×»RôOÌ[ý ]Töc÷O "Y×Ì[ý[ý×TöÛTö C Y×Ì[ý[ý×WýïTö TÊöTöÝÌ^ ae•õÌ[ýS'
YÒEõç×`Tö c÷Ì^ 1356 [ý†ç㌠]çH ]çãa* bç»RôO [ýK» ÷ã[Ì ýÌ[ý ]ãWýî A×»RôO Ygç»Jô [ýçÌ[ý ]Ç×VÐTö c÷Ì^* Ac÷O Fã‰ø
aeEõ×_Tö c÷ã^Ì ä»K÷ "a]ç»JôçÌ[ý-VYïãS'Ì[ý YÌ[ý[ýTöÞ [ý»K÷Ì[ým×_Ì[ý 1830-40 Eõç_Yã[ý[ïÌ ý ae[ýçV* Ac÷O
[ýçc÷O` [ý»K÷ã[Ì ý [ýçIøç×_ C [ýçe_çÌ[ý CPöç-YQÍöçÌ[ý A]X c÷O×Tö[ýÊwø %Xîy VÇ_ï\ö*
7
[ýÐãL³VÐXçU [ýÇMõãTö åYãÌ[ý×»K÷ã_X TgöçÌ[ý a]Eõç_ Y^ïÜ™ö YÒ»Jôç×Ì[ýTö ^ç[ýTöÝÌ^ Y×ÅyEõçÌ[ý aeEõ_X
EõÌ[ýç TgöçÌ[ý AEõçÌ[ý Yãlù aö[ý c÷ã[ý Xç* ×EõÜ™öÇ åac÷Oa[ý Y×ÅyEõçÌ[ý Y×Ì[ý»JôÌ^ac÷ AEõ×»RôO Töç×_Eõç Xç
EõÌ[ýã_ Töç Eõçã_Ì[ý Gã\öÛ ×[ý_ÝX c÷ã^Ì ^çã[ý* Töçc÷O ×Tö×X "`ÒÝ^ÇNþ %]_ åc÷ç] ×YÒ^Ì [ýãÌ[ýbÇ'-ãEõ
=daGÞEÊõTö EõãÌ[ý "åV`ÝÌ^ aç]×Ì^Eõ-YäyÌ[ý c÷O×Töc÷ça' GÐÜöš ×»RôO å_ãFX* A×»RôO AEõ×»RôO Fã‰ø YÒEõç×`Tö
c÷Ì^* Töã[ý A×»RôO "ae[ýçVYäy åaEõçã_Ì[ý EõUç' GÐãÜšö[Ì ýc÷O Y×Ì[ýYÉÌ[ýEõ* EõçÌ[ýS AãTö 1818-1839
Eõç_Yã[ýïÌ[ý Y×ÅyEõçm×_ aeEõ×_Tö c÷ã^Ì ä»K÷* Töã[ý AFX A×»RôOÌ[ý YÒ»JôçÌ[ý [ýµù c÷ãÌ^ ×GãÌ^ VǹYÒçYî
GÐãÜšö[Ì ý Töç×_Eõç\ÇöNþ c÷ãÌ^ YäQÍöä»K÷* 1346 [ý†ç㌠]çH ]çãa "[ýçe_ç aç]×Ì^EõYy' GÐãÜšö[Ì ý YÒU]
F‰ø YÒEõçã`Ì[ý EõçÌ[ýãS "åV`ÝÌ^ aç]×Ì^EõYäyÌ[ý c÷O×Töc÷ça' GÐÜöš ×»RôO %YÒ»Jôç×Ì[ýTö c÷ãÌ^ ^çÌ^*
"[ýçe_ç aç]×Ì^EõYy'-A 1818-67 açã_Ì[ý aç]×Ì^Eõ Y×ÅyEõçm×_ ØšöçX åYãÌ^ä»K÷* AÌ[ý
×¥TöÝÌ^ F‰ø×»RôO YÒEõç×`Tö c÷Ì^ 1358 [ý†çãŒÌ[ý ]çH ]çãa* YÒU] F‰ø×»RôO ×»K÷_ Yy-Y×ÅyEõçÌ[ý
Eõç_çXÇyÔ×]Eõ YÒEõç`ac÷ TöçãVÌ[ý ae×lùŠ %çã_ç»JôXç* %çÌ[ý ×¥TöÝÌ^ F‰ø×»RôO ×»K÷_ aç_-Töç×Ì[ýFac÷
Y×ÅyEõç a]Éãc÷Ì[ý Töç×_EõçÌ^ Y×Ì[ý×`ärôÌ[ý 24×»RôO Y×ÅyEõç »K÷çQÍöç 818×»RôO Y×ÅyEõçÌ[ý aeEõ_X* Ac÷O
%XÇaµùçX [ýÐãL³VÐXçãUÌ[ý aÇG\öÝÌ[ý ×Xœöç C Y×Ì[ý`Òã]Ì[ý Zõ_* Tö[ýÇC ×Tö×X LçXãTöX Töç×_Eõçm×_
%a+ÉS*ï åa EõUç ×Tö×X ×XãLc÷O [ýã_×»K÷ã_X ––
""%ç]çãVÌ[ý ×[ý[ýÌ[ýãS %a+ÉSïTöç UçEõç å]çä»RôOc÷O ×[ý×»Jôy Xãc÷*''13
[ýÐãL³VÐXçãUÌ[ý a]Eõçã_c÷O [ýçe_ç aç]×Ì^EõYy ×XãÌ^ G\öÝÌ[ý\öçã[ý %XÇ`Ý_X EõãÌ[ý×»K÷ã_X
^TöݳVÐã]çc÷X \övôç»Jôç^ï (1905-1990)* Ac÷O ×[ýbãÌ^ ×Tö×X AEõ×»RôO ]çy æ»K÷ç»RôO [ýc÷O ×_ãF åGã_C
Yy-Y×ÅyEõçÌ^ TgöçÌ[ý Ì[ý×»JôTö ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy a+×EïõTö å_Fçm×_ ×XãÌ^ AEõ×»RôO GÐÜöš YÒEõç` EõÌ[ýç
å^ãTö YçãÌ[ý* TgöçÌ[ý ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy »JôJ» ôÛçÌ[ý Zõ_Ø‘öÌ[ýÖY ^ç åVFç ^çÌ^ Töç ×X¶oöÌ[ýÖY ––
Eõ. "a¶‘öçV\öç•õãÌ[ý åaEõçã_Ì[ý EõUç', YÒ[ýLjù \öçÌ[ýTö, 1/2 %çbç»RÍô 1340
F. "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç', YÒ[ýwøï Eõ 22/1/5 \öçVÐ 1344
G. "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç', YSî»JôyÔ, `çÌ[ýVÝÌ^ 1345
H. "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç', aç]×Ì^Eõ, `çÌ[ýVÝÌ^ 1345
Iø. "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç', ]çTÊö\Éö×], ]çH 1345
»Jô. "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç', YÒ[ýwøï Eõ, è»Jôy 1345
»K÷. "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç', ]çTÊö\Éö×], éLîœö 1346
L. "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç', [ý†_©¿Ý, %çbç»RÍô 1346
Mõ. "c÷O=ãÌ[ýçYÝÌ^ a+ç×VTö [ýçIø_ç ae[ýçV C aç]×Ì^EõYy' - "×VGV`ïX', aec÷×Tö,
AÕ. "åaç]YÒEõçã` åa ^ÇãGÌ[ý EõãÌ^EõFç×X [ýçIø_ç GÐÜöš Y×Ì[ý»JôÌ^', aec÷×Tö, åYìb, 1347
»Rô.O "åaç]YÒEõçã` [ýÐç¡ùYÒa†', TöÃø¼ ãEõç]ÇVÝ, 16 éLîœö 1353
Pö. "ae[ýçVYäy åa^ÇãGÌ[ý EõUç' (1818-67), =ã¥çWýX, %çbç»RÍô 1358
8
Qö. "[ýçe_ç aç]×Ì^EõYäy [ýçe_ç GÐÜšöY×Ì[ý»JôÌ^', [ý†ÝÌ^ aç×c÷Töî Y×Ì[ýbd Y×ÅyEõç, 1362
aeFîç 1, 2, 3*
»Rô. "×`_ãIøÌ[ý YÒU] [ýçe_ç aç]×Ì^EõYy', YÉ[ý\ï öçÌ[ýTöÝ (×`_e), %ç×`ŸX, 1376
Töç×_Eõç åUãEõ å[ýçMõç ^çÌ^ ^TöݳVÐã]çc÷X "ae[ýçVYäy åa ^ÇãGÌ[ý EõUç'Ì^ ×[ý` `TöãEõ
YÒEõç×`Tö ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý ×Eõ»K÷Ç Y×Ì[ýJ» ô^Ì TÇöã_ WýÌ[ýçÌ[ý æ»Jôrôç EõãÌ[ý×»K÷ã_X* A»K÷çQÍöçC åa ^ÇãG
YÒEõç×`Tö GÐÜöš m×_Ì[ý å^ a]çã_ç»JôXç ×[ý×\ö~ Yy-Y×ÅyEõçÌ^ YÒEõç×`Tö c÷ã^Ì ×»K÷_, åam×_ãEõ ×Tö×X
YçPöãEõÌ[ý åGç»JôãÌ[ý %çXãTö a]Uï c÷ã^Ì ×»K÷ã_X*
]ãc÷³VÐXçU-åEõVçÌ[ýXçU-[ýÐãL³VÐXçU [ýçe_ç aç]×Ì^EõYy YÒEõç` C »JôJ» ôçÛ Ì[ý c÷O×Töc÷çãaÌ[ý å^ YU×»RôO
×»Jô×XãÌ^ ×VãÌ^×»K÷ã_X, åac÷O YãUc÷O YÌ[ý[ýTöÞEõçã_ %GÐaÌ[ý c÷ãÌ^ä»K÷X ×[ýXÌ^ åHçb (1917-1980)*
TgöçÌ[ý Ygç»Jô Fã‰ø YÒEõç×`Tö "aç]×Ì^EõYäy [ýçe_çÌ[ý a]çL×»Jôy' [ýçe_çÌ[ý a]çL c÷O×Töc÷çãaÌ[ý AEõ
×[ý`ŸØ™ö V×__* AÌ[ý YÒU] F‰ø×»RôO YÒEõç×`Tö c÷Ì^ 1962 ×FкRôOçãŒ, 548 YÊœöçÌ[ý Ac÷O F‰ø×»RôO "ae[ýçV
YÒ\öçEõÌ[ý' Y×ÅyEõçÌ[ý aeEõ_X* AÌ[ý \Éö×]Eõç ×_ãF×»K÷ã_X c÷O×Töc÷ça×[ýVË XãÌ[ý³VÐEÊõbÕ ×aec÷* ×¥TöÝÌ^
F‰ø×»RôO Töüøã[ýç×WýXÝ Y×ÅyEõç aeEõ_X, YÒEõç×`Tö c÷Ì^ 1963 ×FкRôOçãŒ, YÊœöç aeFîç 696* TÊöTöÝÌ^
F‰ø×»RôO 1964 ×FкRôOç㌠624 YÊœöç [ýîçYÝ "å[ý†_ å&ãkôR» ôOÌ[ý', "a¶‘öçV \öç•õÌ[ý', "×[ýVîçV`ïX' C
"a[ýï£\öEõÌ[ýÝ' Y×ÅyEõçÌ[ý aeEõ_X* »JôTÇöUï F‰ø×»RôO 1026 YÊœöçÌ[ý* AãTö aeEõ×_Tö c÷ã^Ì ä»K÷
"åaç]YÒEõç`' Y×ÅyEõçÌ[ý aç]ç×LEõ c÷O×Töc÷çãaÌ[ý WýçÌ[ýç ×[ýXîØ™ö EõãÌ[ý [ýçe_çÌ[ý a]çãL×Töc÷çãa
aç]×Ì^EõYäyÌ[ý mÌ[ýÓã±¼öÌ[ý ×[ýä`ÀbS C [ýîçFîç EõãÌ[ýä»K÷X* %Uïçd 1840-1905 Eõç_Yã[ýÌï[ý %Uïçd
=×X` `TöãEõÌ[ý YÒU]çãWýÌï[ý å`b åUãEõ ×[ýe` `TöãEõÌ[ý [ý†\ö† YÒ×Töã[Ì ýçWý %çã³Vç_ãXÌ[ý Eõç_ Y^ïÜ™ö
YÒçÌ^ Y‡ûç` [ý»K÷Ì[ý Wýã[Ì ý [ýçIøç×_ a]çL å^ ×[ý×»Jôy C ×[ý×[ýWý %çã³Vç_X aeHçãTö Ì[ýlùS`Ý_Töç=VçÌ[ýYÜšöÝ ]Tö[ýçãV %çã³Vç×_Tö c÷ãÌ^×»K÷_ TöçÌ[ý YÒç]çSî V×__ AãTö aeEõ×_Tö c÷ãÌ^ä»K÷*
[ýÐãL³VÐXçU-×[ýXÌ^ åHçb å^FçãX åUã] åGä»K÷X, åaFçX åUãEõc÷O XTÇöX EõãÌ[ý £Ì[ýÓ EõãÌ[ýä»K÷X
GÝTöç »JôävôçYçWýîçÌ^* TgöçÌ[ý "[ýçe_ç aç]×Ì^Eõ Y×ÅyEõçYtÝ' GÐãÜšöÌ[ý YÒU] F‰ø×»RôO [ý†ÝÌ^ GÐÜšöçGçÌ[ý
Y×Ì[ýbd åUãEõ 1990 ×FкRôOç㌠YÒEõç×`Tö c÷Ì^* Ac÷O Fã‰ø 1900-1914 Eõç_Yã[ýï YÒEõç×`Tö
aç]×Ì^Eõ Y×ÅyEõçm×_Ì[ý Y×Ì[ýJ» ô^Ì åVCÌ^ç c÷ãÌ^ä»K÷* TgöçÌ[ý Ì[ý»JôXç YÒU] ×[ý`Ÿ^ÇãˆùÌ[ý Eõç_&`ï EõãÌ[ýä»K÷*
"[ýçe_ç aç]×Ì^Eõ Y×ÅyEõçYtÝ'Ì[ý Ac÷O Fã‰ø 387×»RôO aç]×Ì^EõYäyÌ[ý Y×Ì[ýJ» ô^Ì ae×lùŠ %çEõçãÌ[ý
åVCÌ^ç c÷ã^Ì ä»K÷* AãTö å[ý` ×Eõ»K÷Ç »K÷×[ýC Ì[ýã^Ì ä»K÷* ×Tö×X TgöçÌ[ý ×XHï°RôO A]X ×[ýbÌ^çXÇaçãÌ[ý ×[ýXîØ™ö
EõãÌ[ýä»K÷X å^ YçPöãEõÌ[ý =×rô Y×ÅyEõç å[ýäK» ÷ ×XãTö %aÇ×[ýWýç c÷Ì^ Xç* ×¥TöÝÌ^ F‰ø×»RôO YÒEõç×`Tö
c÷ã^Ì ä»K÷ 1994 açã_* AFçãX 1915-30 açã_Ì[ý 692×»RôO Y×ÅyEõç GÊc÷ÝTö c÷ã^Ì ä»K÷* YÒa†-EõUçãTö
[ýçIøç×_Ì[ý TödEõç_ÝX a]çãLÌ[ý [ý§Wýç ×[ýØö™Ê Tö Y×Ì[ý»JôÌ^ [Ì ýã^Ì ä»K÷*
9
AÌ[ýYÌ[ý 1990 açã_ %ã`çEõEÇõ]çÌ[ý Ì[ýçÌ^ – "[ýçe_ç aç]×Ì^EõYy-Y×ÅyEõçÌ[ý yÔ]×[ýEõç` Y×t'
YÒEõç` EõãÌ[ýä»K÷X* A×»RôO Y×ÅyEõçÌ[ý aÉ×» Jô* AFçãX 1818 åUãEõ 1968 Eõç_Yã[ýÌï[ý %ãXEõ Y×ÅyEõç
ØšöçX åYãÌ^ä»K÷*
Y׸Jô][ýã†Ì[ý ]Tö [ýçe_çãVã`Ì[ýC YÒEõç×`Tö A WýÌ[ýãXÌ[ý GÐÜöš ç×V aç]×Ì^EõYäyÌ[ý c÷O×Töc÷ça»Jô»JôçÛ ãEõ
%çÌ[ýC YÉSTï öç ×VãÌ^ä»K÷* Qö. %ç×XaÇ#ç]çãXÌ[ý "]Ça×_] [ýçe_çÌ[ý aç]×Ì^Eõ Yy' (»RôçEõç 1969);
]ÇØ™öZõç XÉÌ[ý=_ c÷Oa_çã]Ì[ý "aç]×Ì^EõYäy LÝ[ýX C LX]Tö' (YÒU] F‰ø »RôçEõç 1977, ×¥TöÝÌ^ F‰ø
»RôçEõç 2005); å]çc÷ç¶]V %ç[ýVÇ_ Eõçc÷O=] Ì[ý×»JôTö "»RôçEõçÌ[ý aç]×Ì^EõYy', "aç]×Ì^EõYäy aç×c÷×TöîEõ
YÒa†' (»RôçEõç, 1990), `ç]aÇ_ c÷ãEõÌ[ý "[ýçe_ç aç]×Ì^EõYy' (»RôçEõç, 1984) ×Eõe[ýç c÷Oa[Ì ýçc÷O_
FçãXÌ[ý YÒÌ^ça "aç]×Ì^EõYy »JôJ» ôÛçÌ[ý WýçÌ[ýç'ãEõ %[ýîçc÷Tö åÌ[ýãF YÉ[ýïa×É Ì[ýãVÌ[ý =ãVîçGãEõ a]ʈù EõãÌ[ýä»K÷*
Ac÷O YÒaㆠ]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇãXÌ[ý EõUç ×[ýã`b =ä{ãFÌ[ý Vç×[ý Ì[ýçãF* 1985-2000 Ac÷O
Eõç_Yã[ýï XÌ^×»RôO Fã‰ø YÒEõç×`Tö TgöçÌ[ý "=×X` `TöãEõÌ[ý [ýçe_çãVã`Ì[ý ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy' (18471905) ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy Gã[ýbSçÌ[ý WýçÌ[ýçÌ^ AEõ =ä{Fã^çGî aeã^çLX* AÌ[ý YÒU]Fã‰ø YÉ[ýï
[ýçe_ç åUãEõ Ac÷O Yã[ýï YÒEõç×`Tö Y×ÅyEõçm×_Ì[ý Eõç_çXÇyÔ×]Eõ Y×Ì[ý»JôãÌ^ Am×_Ì[ý »Jô×Ì[ýy é[ý×`rôî
×[ýä`À×bTö* YÌ[ý[ýTöÞ F‰øm×_ãTö %çä»K÷ »RôçEõç YÒEõç` C YÉ[ýï[ý† åUãEõ YÒEõç×`Tö %XîçXî Y×ÅyEõçÌ[ý
ae[ýçV-Ì[ýJ» ôXç aeEõ_X A[ýe TöçÌ[ý ]É_îçÌ^X* A ]É_îçÌ^X a+ÒVçÌ^GTö XÌ^, æ`Ò×SGTö* TgöçÌ[ý
Gã[ýbSçÌ[ý EõçL AFXC J» ô_ä»K÷*
A»K÷çQÍöçC ×Eõ»KÇ÷ Gã[ýbSçGÐãÜšöÌ[ý =ä{F EõÌ[ýãTö c÷Ì^* YçUï »JôävôçYçWýîçÌ^ TgöçÌ[ý Gã[ýbSç a³V\öÛ
"[ýçe_ç ae[ýçVYy C [ýçIøç×_Ì[ý X[ýLçGÌ[ýS (1818-1878)' YÒU] GÐÜöš çEõçãÌ[ý YÒEõç` EõãÌ[ýX
1977 ×FкRôçO ãŒ* ×Tö×X [ýçe_çÌ[ý ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý YÒU] 60 [ý»K÷ã[Ì ýÌ[ý c÷O×Töc÷ça [ýSïXç
EõãÌ[ýä»K÷X* Aãlùäy ×Tö×X [ýÐãL³VÐXçãUÌ[ý Gã[ýbSçÌ[ý =YÌ[ý %ãXEõçeã` ×X\öÌ[Û ý`Ý_* ×Tö×X YÒWýçXTö
"a]ç»JôçÌ[ý VYïS', "[ýÐç¡ùS åa[ý×Wý', "a¶‘öçV åEõì]ÇVÝ', "a]ç»JôçÌ[ý-»Jô׳VÐEõç', "[ý†VÉTö', "ae[ýçV-YÒ\öçEõÌ[ý',
"pûçXçãXŸbS', "a¶‘öçV-\öç•õÌ[ý' C "a¶‘öçV Ì[ýa[Ì ýçL', "å[ý†_ å&ãkôR» ô[OÌ ý', "Töüøã[ýç×WýXÝ Y×ÅyEõç',
"AQÇöãEõ`X åGãL»Rô'O C "açŠç×c÷Eõ-[ýçTöÛç[ýc÷', "åaç]YÒEõç`', "%]ÊTö [ýçLçÌ[ý', A[ýe "aÇ_\ö
a]ç»JôçÌ[ý' Y×ÅyEõçãEõ åEõ³VÐ EõãÌ[ý TgöçÌ[ý %çã_ç»JôXç aÝ]ç[ýˆù åÌ[ýãFä»K÷X* TgöçÌ[ý ×[ýä`ÀbãS ×Tö×X
Y×ÅyEõçm×_Ì[ý YÒ»JôçÌ[ý, c÷OeãÌ[ý×L Y×ÅyEõçÌ[ý aㆠTÇö_Xç]É_Eõ ×[ý»JôçãÌ[ýÌ[ý Yç`çYç×` aTöÝVçc÷, ×[ýWý[ýç C
[ý§×[ý[ýçc÷, åEõì_ÝXî YÒUç ac÷ XçXçX aç]ç×LEõ EÇõae•õçãÌ[ýÌ[ý EõUçC TÇöã_ Wýã[Ì ýä»K÷X* AÌ[ý
Yç`çYç×` ×`lùçÌ[ý VçÌ^[ýˆùTöç C Wý]ÞÌ^ Ì[ýlùS`Ý_Töç %çÌ[ý =VçÌ[ýYÜšöçÌ[ý aeHbï A[ýe LçTöÝÌ^
æ»JôTöXçÌ[ý yÔ]YÒaçÌ[ýãEõC TÇöã_ Wýã[Ì ýä»K÷X* A»K÷çQÍöçC _lù EõãÌ[ýä»K÷X [ýçe_ç-GãVîÌ[ý ×X×]ï×TöãTö ae[ýçVaç]×Ì^EõYäyÌ[ý c÷O×Tö[ýç»JôEõ \Éö×]Eõç*
Ac÷O aÇVÝHï YU^çyçÌ^ ^gçÌ[ý Xç] ×[ýã`b \öçã[ý =ä{F EõÌ[ýãTö c÷Ì^ ×Tö×X c÷ã_X Ø‘öYX [ýaÇ*
Y׸Jô][ý† [ýçe_ç %çEõçãV×] åUãEõ TgöçÌ[ý GÐÜöš "ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäy =×X` `TöãEõÌ[ý [ýçIøç×_
10
a]çL'-AÌ[ý YÒEõç`* GÐãÜšö[Ì ý YÒU] Fã‰ø ØšöçX åYãÌ^ä»K÷ =×X` `TöãEõÌ[ý ^ç[ýTöÝÌ^ [ýçe_ç YyY×ÅyEõçÌ^ YÒEõç×`Tö \ÉöØ‘öç]ÝãVÌ[ý \Éö×]Eõç, EÊõbEõ ×[ýäVÐçc÷ aã]Tö EÊõbEõãVÌ[ý %[ýØšöç C %[ýØšöçX, GS%aãÜ™öçb ×[ýbÌ^Eõ ^ç[ýTöÝÌ^ ae[ýçV* ×¥TöÝÌ^ Fã‰øÌ[ý ×[ýbÌ^ =×X` `TöãEõ [ýçe_çÌ[ý XçÌ[ýÝ a]çL*
a]Ø™ö Yy-Y×ÅyEõç TgöçÌ[ý %[ýG×TöÌ[ý ]ãWýî ×»K÷_ AEõUç [ý_ç ^çÌ^ TgöçÌ[ý F‰øm×_ »JôçlÇùb EõÌ[ýã_* TgöçÌ[ý
EõçL AFXC »Jô_ä»K÷*
×[ý` `TöEõÝ [ýçe_çãVã` ae[ýçV aç]×Ì^EõYy »JôJ» ôÛçÌ[ý [ýÊc÷d YÒEõ”m×_ %ç]Ì[ýç =Y×ØšöTö
EõãÌ[ý×»K÷* A»K÷çQÍöçC %çEõçãÌ[ý lÇùVÐ ×EõÜ™öÇ mÌ[ýÓ±¼öYÉSï %çãÌ[ýç ×Eõ»K÷Ç GÐÜöš ×[ý` `TöãEõ YÒEõç×`Tö c÷ã^Ì ä»K÷
å^FçãX ae[ýçV aç]×Ì^EõYy YÒa†×»RôO [ýTöÛ]çX* å^]X ×[ýÐ×»RôO` ×]=×LÌ^çã] Ì[ý×lùTö YÇÌ[ýçãXç [ýçe_ç
ae[ýçVYäyÌ[ý ×Eõ»KÇ÷ ×Eõ»K÷Ç %e` aeEõ_X EõãÌ[ý LÌ^Ü™öEÇõ]çÌ[ý Vç`mŠ "\öç[Ì ýTö[ýb'ï Y×ÅyEõçÌ[ý EõãÌ^Eõ×»RôO
aeFîç YÒEõç` EõãÌ[ýX* 1346 [ý†ç㌠åEõ`[ý»Jô³VÐ åaãXÌ[ý "aÇ_\ö a]ç»JôçÌ[ý'-AÌ[ý aç]çXî ×Eõ»K÷Ç %e`
aeEõ_X EõãÌ[ý å^çãG³VÐXçU mŠ "aÇ_\ö a]ç»JôçÌ[ý C åEõ`[ý»Jô³VÐ åaãXÌ[ý Ì[ýçrÑô[ýçSÝ' Xçã] YÒEõç`
EõãÌ[ýX* [ýçe_ç "%]ÊTö[ýçLçÌ[ý Y×ÅyEõç'Ì[ý YÒU] ×TöX [ý»K÷ãÌ[ýÌ[ý aeFîçm×_ åUãEõ %e` ×[ýã`b
aeEõ_X EõãÌ[ýX å^çãG`»Jô³VÐ [ýçG_* A×»RôO "\öçÌ[ýTö[ýãbï[Ì ý Ø‘öçWýÝXTöç C %XîçXî YÒa†' (Eõ_EõçTöç,
1354) Xçã] YÒEõç×`Tö c÷Ì^* ×[ý×\ö~ Yy-Y×ÅyEõç åUãEõ Ì[ýç]EÊõbÕ-ae[ýçV %çc÷Ì[ýS EõãÌ[ý
[ýÐãL³VÐXçU [ýã³VîçYçWýîçÌ^ C aLXÝEõçÜ™ö Vça "a]aç]×Ì^Eõ VÊ×rôãTö `ÒÝÌ[ýç]EÊõbÕ YÌ[ý]c÷ea'
(Eõ_EõçTöç, 1359) Xçã] YÒEõç` EõãÌ[ýX* 1959-A %×X_»Jô³VÐ Vç`mãŠÌ[ý a+çVXçÌ^ 182432 Ac÷O a]Ì^Eõçã_Ì[ý "Eõîç_Eõç»RôOç åGãL»RôO'-AÌ[ý ×X[ýïç×»JôTö %e` YÒEõç×`Tö c÷Ì^* åL]a ×a’õ [ýç×Eõe
c÷çã]Ì[ý "Eõîç_Eõç»RôOç LçSïç_'-AÌ[ý ×X[ýïç×»JôTö %e` aTöî×Ld VçãaÌ[ý a+çVXçÌ^ VÇ'Fã‰ø (1] F‰ø
1963, 2Ì^ F‰ø 1965) YÒEõç×`Tö c÷^Ì *
`áøÌ[ýÝYÒaçV [ýaÇ C aÇXÝ_×[ýc÷ç[Ì ýÝ åHçb \öç[Ì ýTö[ýãbï[Ì ý ×[ý×\ö~ YÒçãÜ™öÌ[ý 22×»RôO ae[ýçVaç]×Ì^EõYy åUãEõ aeEõ_X EõãÌ[ýX "×[ýã[ýEõç³V c÷OX c÷O׳QöÌ^çX ×X=LãYYçaï' (Eõ_EõçTöç, 1969)*
åGìTö] »JôävôçYçWýîçãÌ^Ì[ý "å[ý†_: %ç×_ï Xçc÷OX×»RôÜO šö åa‡Çû×Ì[ý' (Eõ_EõçTöç, 1978) GÐãÜšöý ØšöçX åYãÌ^ä»K÷
"Eõîç×_ãQöçã•õçY', "×Ì[ýEõ]çÌ[ý' C "å[ý†_ å&ãkô»Rô[OÌ ý' Y×ÅyEõçÌ[ý %e` ×[ýã`b*
aÇãÌ[ý`»Jô³VÐ é]äyÌ[ý "×aã_EõaXaË ZÐõ] ×V pûçXçãSŸbS' YÒEõç×`Tö c÷Ì^ 1979-åTö*
"pûçXçãSŸbS'-AÌ[ý ]É_ Zõçc÷O_ YçCÌ^ç ^çÌ^ Xç* a]aç]×Ì^Eõ ×[ý×\ö~ Yy-Y×ÅyEõçÌ^ "pûçXçãSŸbS'
åUãEõ YÇX]ÇïÅ×VÐTö ×[ý×\ö~ Ì[ýJ» ôXçc÷O Ac÷O aeEõ_ãXÌ[ý ]É_ %[ý_¶‘öX* EõçXçc÷O_ç_ »JôävôçYçWýîçÌ^ aeEõ_X
EõãÌ[ýä»K÷X "\öçÌ[ýTö `Ò]LÝ[ýÝ' C "atÝ[ýXÝ' Y×ÅyEõçÌ[ý ×X[ýïç×»JôTö %e`* EõãÌ^Eõ [ý»K÷ã[Ì ýÌ[ý "a]ç»JôçÌ[ýVYïS' åUãEõ Eõ_EõçTöç ×[ýbÌ^Eõ ae[ýçVm×_ aeEõ_X EõãÌ[ý "åaEõçã_Ì[ý ae[ýçVYäy Eõ_EõçTöç'
(Eõ_EõçTöç, 1987) YÒEõç` EõãÌ[ýä»K÷X c÷×Ì[ýYV å\öì×]Eõ* "GÐç][ýçwïøç YÒEõç×`Eõç'Ì[ý %e` ×[ýã`b
aeEõ_X EõãÌ[ýä»K÷X %]Ì[ý Vwø* =×X` `TöãEõÌ[ý ×[ýFîçTö Y×ÅyEõç "[ýç]çã[ýç×WýXÝ'Ì[ý %e` ×[ýã`b
%ç_çVç-%ç_çVç \öçã[ý aeEõ_X EõãÌ[ýä»K÷X ×[ý`ŸXçU ]ÇãFçYçWýîçÌ^ C \öçÌ[ýTöÝ Ì[ýçÌ^* =×X` `TöãEõÌ[ý
11
Yy-Y×ÅyEõçÌ^ YÒEõç×`Tö ]XØ™öüø, XÊTöüø, Ø‘öçØšöî, \ÉöãGç_, ×[ýpûçX ×[ýbÌ^Eõ Ì[ýJ» ôXç aeEõ_X EõãÌ[ýä»K÷X
YÒVÝY [ýaÇ ("aç]×Ì^EõÝ', Eõ_EõçTöç 1998)* %” ×Eõ»K÷Ç a]Ì^ %çãG `áøÌ[ýÝYÒaçV [ýa[ÇÌ ý a+çVXçÌ^
YÒEõç×`Tö c÷ãÌ^ä»K÷ "×[ýã[ýEõçX³V c÷OX EõXä»RôO]ãYçÌ[ýç×Ì[ý c÷O׳QöÌ^çX ×X=L' (Eõ_EõçTöç, 1998)*
ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy a¶‘öãµù ×[ý` `TöãEõ YÒEõç×`Tö XçXç GÐÜöš ç×VÌ[ý Y×Ì[ýJ» ôÌ^ %ç]Ì[ýç =Y×ØšöTö
EõãÌ[ý×»K÷* ]ãX åÌ[ýãF×»K÷ ae[ýçV aç]×Ì^EõYy »Jô»JôçÛ Ì[ý Ac÷O WýçÌ[ýç %çLC %[ýîçc÷Tö* å^]X –– Ì[ýç]çX³V
»JôävôçYçWýîçÌ^ TgöçÌ[ý "YÒ[ýçaÝ' Y×ÅyEõçÌ^ "×[ý×[ýWý YÒa†' Xç]Eõ a+çVEõÝÌ^ãTö aç×c÷Töî, ×[ýpûçX, ×`”,
×`lùç, `Ì[ýÝÌ[ý»JôJ» ôçÛ , åF_çWýÉ_ç, Ì[ýçLXÝ×Tö, Wý]ï-Wý]ïãXTöç-Wý]ïa+ÒVçÌ^, a]çL c÷OTöîç×V a+ãEïõ
×_ãFä»K÷X* åac÷O a[ý TöUî ×X[ýïç»JôX EõãÌ[ý aeEõ_X EõÌ[ýç c÷ãÌ^ä»K÷ Ac÷O ×TöX×»RôO Fã‰ø ("Ì[ýç]çX³V
»JôävôçYçWýîçÌ^ a+ç×VTö YÒ[ýçaÝ: c÷O×Töc÷çãaÌ[ý WýçÌ[ýç') %çÌ[ýC VÇ×R» ôO F‰ø YÒEõçã`Ì[ý %ãYlùçÌ^* Töã[ý
Ac÷O GÐÜšö×»RôO AEõ×[ýe` `TöãEõ YÒEõç×`Tö [ýã_ ×[ýã`b\öçã[ý %ç]çãVÌ[ý %çã_ç»JôXçÌ[ý %Ü™ö\ÇöÛNþ c÷Ì^×X*
ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy» JôJ» ôçÛ Ì[ý Ac÷O ae×lùŠ c÷O×Töc÷ça =Y×ØšöTö EõÌ[ýçÌ[ý Y¸JôçãTö ×[ýã`b =ã`î
c÷_ [ýÐãL³VÐXçU [ýã³VîçYçWýîçãÌ^[Ì ý %[ýØšöçX ×XSï^Ì * EõçÌ[ýS [ýÐãL³VÐXçãUÌ[ý EÊõ×Töã±¼öÌ[ý %XîTö] ×\ö×wø
c÷_ ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy ×[ýbÌ^»EõJô»JôÛç* A»K÷çQÍöçC [ýçe_çãVã`Ì[ý açe•Êõ×TöEõ c÷O×Töc÷ça Ì[ý»JôXçÌ^ ×Tö×X
%XîTö] EÊõTöÝ YÇÌ[ýÓb* YÉ[ýïEõç_, a]Eõç_ C YÌ[ý[ýTöÞEõçã_ [ýçe_çãVã`Ì[ý açe•Êõ×TöEõ c÷O×Töc÷ça »Jô»JôçÛ Ì^
TgöçÌ[ý %[ýVçX %×WýEõ* EõçÌ[ýS TgöçÌ[ý Ì[ý×»JôTö [ý§ GÐÜöš C GÐãÜšöÌ[ý ×[ýbÌ^[ýØ™ÇöÌ[ý [ýîç׊* %zõçÜ™ö Y×Ì[ý`Ò] C
Eõã]ï[Ì ý YÒ×Tö ×Xœöç TgöçãEõ aç×c÷ãTöîÌ[ý AEõ×Xœö Gã[ýbãEõ Y×Ì[ýSTö EõãÌ[ýä»K÷* ×Tö×X %XÇGç]Ý
%çã_ç»JôXçEõçÌ[ýÝãVÌ[ý aÇ×[ýWýçÌ[ý LXî a[ýïy YÒ»JÇôÌ[ý TöUîY×t ×VãÌ^ä»K÷X, ]É_ Yy-Y×ÅyEõçÌ[ý YÒç׊ؚöçX,
Yy-Y×ÅyEõçm×_Ì[ý EõTö»RôçO %e` [ýç EõTö aeFîç YçCÌ^ç ^çã[ý TöçÌ[ý YÉSï ×XãVÛ` ×VãÌ^ä»K÷X* A]X
açÌ[ý_î C aTöTöçÌ[ý aㆠGã[ýbSç [ýçe_çãVã`Ì[ý TöUçEõ×UTö aç×c÷×TöîEõ C aç×c÷Töî-×[ýb^Ì Eõ
Gã[ýbEõãVÌ[ý ]ãWýî ×[ýÌ[ý_* Gã[ýbSçÌ[ý EõçL EõÝ\öçã[ý EõÌ[ýãTö c÷Ì^ Töç å^X ×Tö×X [ýçIøç×_ Lç×TöãEõ
c÷çãTö EõãÌ[ý ×`×FãÌ^×»K÷ã_X* Gã[ýbEõãVÌ[ý Gã[ýbEõ [ýÐãL³VÐXçU Gã[ýbSç EõçL EõãÌ[ý ×XãL Y×Ì[ýTÊöŠ
c÷ã^Ì ×»K÷ã_X ×EõXç Lç×XXç, Töã[ý ×Tö×X YÌ[ý[ýTöÞ YÒLãX½Ì[ý Y×Ì[ý`Ò] _çH[ý EõãÌ[ý ×VãÌ^ ×GãÌ^×»K÷ã_X*
YÒc÷Ì[ýÝÌ[ý ]Tö ×Tö×X ×»K÷ã_X aLçG C aTöEïõ* åEõçãXç ×Eõ»KÇ÷c÷O TgöçÌ[ý XLÌ[ý A×QÍöã^Ì ^çÌ^ ×X* TgöçÌ[ý
åVFç %×WýEõçe` ×[ýbÌ^ãEõ ×»Jôäy Y×Ì[ýSTö EõãÌ[ý ×Tö×X %çã_ãFîÌ[ý ]ç_î ×X]ïçS EõãÌ[ý×»K÷ã_X* TgöçÌ[ý
aTöî×Xœöç TgöçãEõ YÒ[ýçVYÇ[Ì ýÓãb Y×Ì[ýSTö EõãÌ[ýä»K÷* ]çXÇb [ýÐãL³VÐXçU C TgöçÌ[ý Eõã]ï[Ì ý aㆠY×Ì[ý×»JôTö
c÷CÌ^ç ^çEõ*
12
TöUî ×XãVÛ`:
1.
åL]aË _Iø* ×Tö×X åV`ÝÌ^ ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy ×[ýbãÌ^ ×[ýã`b %çGÐc÷Ý ×»K÷ã_X* AFXC
Y^ïÜ™ö ×Tö×Xc÷O YÒU] [ýî×Nþ ×^×X åV`ÝÌ^ ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäyÌ[ý aeEõ_X YÒEõç` EõãÌ[ýX*
A»K÷çQÍöçC TgöçÌ[ý "A Descriptive Catalogue of Bengali Work’s' =ä{Fã^çGî EõçL*
AFçãX ×Tö×X 1-488 Y^ïÜ™ö ×[ý×\ö~ "Arithemetical Tables'AÌ[ý Töç×_Eõç ×VãÌ^ä»K÷X* å]ç»RôO
8×»RôO Eõîç»RôOç_GË YÒEõç×`Tö c÷ãÌ^ä»K÷*
2. ×a»RôXO EõçÌ[ý AEõLX c÷OeãÌ[ýL Ì[ýçLEõ]ï»JôçÌ[ýÝ* "Eõîç_Eõç»RôOç åGãL»RôO'-AÌ[ý ×TöX Fã‰øÌ[ý aeEõ_Eõ
×a»RôXO EõçÌ[ý a+ãEïõ Ø‘öYX[ýa[ÇÌ ý ]Ü™ö[ýî: ×a»RôOXEõçãÌ[ýÌ[ý a+çVXçÌ^ "×aã_EõaXaË ZÐõ] Eõîç_Eõç»RôOç
åGãL»RôOa'Ë -AÌ[ý ×TöX×»RôO F‰ø (YÒU] F‰ø 1864, ×¥TöÝ^Ì F‰ø 1865, TÊöTöÝÌ^ F‰ø 1868)
YÒEõç×`Tö c÷Ì^* –– Ø‘öYX [ýaÇ, "ae[ýçV-aç]×Ì^EõYäy =×X` `TöãEõÌ[ý [ýçIøç×_ a]çL',
YÒEõç`Eõ Y׸Jô][ý† [ýçe_ç %çEõçãV×], 1/1 %ç»Jôç^ï LGVÝ`»Jô³VÐ [ýaÇ åÌ[ýçQö, Eõ_-20, YÒU]
YÒEõç` 29 A×YÒ_, 2000, YÊ. 2* (%TöfYÌ[ý GÐÜöš ×»RôO "Ø‘öYX [ýaÇ' Xçã] =×{×FTö c÷ã[ý)*
3. "Eõîç_Eõç»RôOç åGãL»Rô'O -AÌ[ý »JôTÇöUï Fã‰øÌ[ý a+çVEõ ×c÷=L åQö×\öQö aîçã³Qö]îçX YÒaㆠؑöYX
[ýa[ÇÌ ý ]Ü™ö[ýî: Eõîç_Eõç»RôOç åGãL»Rô-O AÌ[ý »JôTÇöUï F‰ø×»RôO aeEõ_X EõãÌ[ýX ×c÷=L åQö×\öQö
aîçã³Qö]îçX* –– "Ø‘öYX [ýaÇ', YÊ. 2*
4. åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçÌ[ý, "[ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî' (YÒU] F‰ø), YÒEõç`Eõ XãÌ[ý³VÐXçU
]LÇ]VçÌ[ý, Research House, Mymensingh, 1324 %çbç»RÍô-1917 LÇ_çc÷O, Eõ_EõçTöç,
YÊœöç-1 (%TöfYÌ[ý GÐÜšö×»RôO "åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçÌ[ý' Xçã] =×{×FTö c÷ã[ý)*
5. "X[ýÝX^ÇG' YÒaㆠ"[ýçe_ç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy »JôJ» ôÛç YÒaã†', [ýç×Ì[ýV[ýÌ[ýS åHçãbÌ[ý ]Ü™ö[ýî:
""."c÷Oc÷çÌ[ý YÌ[ý AEõ ]Wý[ÇÌ ý [ýaÜ™ö-YÒ\öçãTö X[ýÝX ^ÇãGÌ[ý %çG]ãX açQÍöç [ý†[ýçaÝ YÇ_Eõ ×[ýâ¼÷_
×»Jôãwø £×XãTö Yçc÷Oã_X – "%çGç]Ý 1279 açã_Ì[ý é[ý`çF c÷c÷ãO Tö "[ý†V`ïS' Xçã] AEõFçXç
]×aEõ Yy YÒEõç×`Tö c÷c÷ãO [ý* å^ YäyÌ[ý a+çVEõ c÷c÷ãO [ýX – `ÒÝ^ÇNþ [ý×áø]»Jô³VÐ
»JôävôçYçWýîçÌ^* å_FEõ Uç×Eõã[ýX – `ÒÝ^ÇNþ VÝX[ýµÇù ×]y, `ÒÝ^ÇNþ åc÷]»Jô³VÐ [ýã³VîçYçWýîçÌ^,
`ÒÝ^ÇNþ LGVÝ`XçU Ì[ýçÌ^, `ÒÝ^ÇNþ TöçÌ[ýçYÒaçV »JôävôçYçWýîçÌ^, `ÒÝ^ÇNþ EÊõbÕEõ]_ \övôç»Jôç^ïî,
`ÒÝ^ÇNþ Ì[ýç]Vça åaX, `ÒÝ^ÇNþ %lù^Ì »Jô³VÐ aÌ[ýEõçÌ[ý YÒ\Êö×Tö*'.'' –– Ø‘öYX [ýaÇ C ]ÇXTöçaÝÌ[ý
]ç]ÇX (a+ç×VTö), "VÇc÷O `TöãEõÌ[ý [ýçe_ç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy, YÇØ™öEõ ×[ýY×S, 27
13
å[ý×XÌ^çä»RôçO _ç å_X, Eõ_-9, YÒU] YÒEõç` 23 ×Qöãa¶‘öÌ[ý 2005, YÊœöç-505 (%TöfYÌ[ý
GÐÜöš ×»RôO "Ø‘öYX [ýaÇ C ]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇX' (a+ç×VTö) Xçã] =×{×FTö c÷ã[ý)*
6. "åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçÌ[ý', YÊ. 415*
7. åEõVçÌ[ýXçU ]LÇ]VçãÌ[ý[Ì ý "[ýç†ç_ç aç]×Ì^Eõ aç×c÷Töî' (YÒU] F‰ø) GÐãÜšö[Ì ý =ä{F YçCÌ^ç ^çÌ^
–– [ýç×Ì[ýV[ý[Ì ýS åHçb "[ýçe_ç ae[ýçV-aç×]Ì^EõYy »Jô»JôçÛ YÒaã†' YÒ[ýãµù, (Ø‘öYX [ýaÇ C
]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇX (a+ç×VTö), "VÇc÷O `TöãEõÌ[ý [ýçe_ç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy, YÇØ™öEõ ×[ýY×S, 27
å[ý×XÌ^çä»RôçO _ç å_X, Eõ_-9, YÒU] YÒEõç` 23 ×Qöãa¶‘öÌ[ý 2005, YÊœöç-506 GÐãÜšö )*
8. ]ãc÷³VÐXçU ×[ýVîç×X×Wý a+ãEïõ "[ýçe_ç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy »Jô»JôÛç YÒaã†' –– [ýç×Ì[ýV[ýÌ[ýS åHçb
%eã` =ä{F YçCÌ^ç ^çÌ^* GÐÜöš ×»RôO "Ø‘öYX [ýaÇ C ]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇX' (a+ç×VTö), YÊ. 506
GÐãÜšö*
9. "LX½\Éö×]' Y×ÅyEõç a+ãEïõ [ýç×Ì[ýV[ý[Ì ýS åHçb YÒça׆Eõ ]Ü™ö[ýî:
1303 [ý†çŒ åUãEõ 1309 [ý†çãŒÌ[ý Eõç_Y×Ì[ý×WýãTö ]ãc÷³VÐXçU "LX½\Éö×]' Y×ÅyEõçÌ[ý
ATöd a+×EïõTö 16×»RôO YÒ[ýµù Ì[ý»JôXç EõãÌ[ýX* £WýÇ]çy "LX½\Éö×]' Y×ÅyEõçãTöc÷O aÉJ» ôXç åUãEõ
1856 ×FкRôOçŒ Y^ïÜ™ö 84×»RôO [ýçe_ç aç]×Ì^EõYäyÌ[ý %çã_ç»JôXç EõãÌ[ýX a×[ýØ™öçãÌ[ý*
(TöUîaÉy: "Ø‘öYX [ýaÇ C ]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇX' (a+ç×VTö), YÊ. 506 GÐãÜšö)*
10. [ýç×Ì[ýV[ý[Ì ýS åHçb, "[ýçe_ç ae[ýçV-aç]×Ì^EõYy »JôJ» ôçÛ YÒaã†', YÒ[ýãµù ("Ø‘öYX [ýaÇ C
]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇX' (a+ç×VTö), YÊ. 506-07)*
11. [ýÐãL³VÐXçU [ýã³VîçYçWýîçÌ^, "ae[ýçVYäy åaEõçã_Ì[ý EõUç' (YÒU] F‰ø), [ý†ÝÌ^-aç×c÷TöîY×Ì[ýbVË-]׳VÌ[ý, %ç×`ŸX 1339, 243/1 %çYçÌ[ý açÌ[ýEÇõ_çÌ[ý åÌ[ýçQö, Eõ_EõçTöç-6, YÊœöç-1*
12. aLXÝEõçÜ™ö Vça, "`×X[ýçãÌ[ýÌ[ý ×»Jô×Pö', XçU Yç[ý×_×`e, 1997, Eõ_, %GÐc÷çÌ^S, YÊœöç-12425*
13. "Ø‘öYX [ýaÇ C ]ÇXTöçaÝÌ[ý ]ç]ÇX' (a+ç×VTö), YÊ. 512*
14
© Copyright 2024 ExpyDoc
![J«\E‚e«Y ‡∂IÚfl]«Y _‚X ]È](http://s3.expydoc.com/store/data/001225910_1-7d69e93441b0f98b2c03824085dd02af-250x500.png)
